Ubezpieczenia na życie (PZU Życie)

Sytuacja na rynku

Po trzech kwartałach 2020 roku rynek ubezpieczeń na życie w Polsce liczony składką przypisaną brutto wyniósł 15 395 mln zł, co oznacza, że w ciągu ostatnich pięciu lat średniorocznie spadał o 3,6%. Jednocześnie zebrana w ciągu tych trzech kwartałów składka była niższa o 3,1% niż w analogicznym okresie 2019 roku. Wynikało to głównie ze zmian składki jednorazowej w produktach o charakterze inwestycyjnym. W produktach ze składką okresową składka przypisana wzrosła zarówno w grupie ubezpieczeń na życie (grupa I), jak i w ubezpieczeniach wypadkowych i chorobowych (grupa V).

Składka przypisana brutto* zakładów ubezpieczeń na życie w Polsce (w mln zł)

*na bazie tabeli „Techniczny rachunek zakładów ubezpieczeń na życie według grup ubezpieczeń” 

Źródło: KNF, Biuletyn Kwartalny. Rynek ubezpieczeń 3/2020, Rynek ubezpieczeń 3/2019, Rynek ubezpieczeń 3/2018, Rynek ubezpieczeń 3/2017, Rynek ubezpieczeń 3/2016

Zmiany w ostatnich latach poziomu i dynamiki składki na rynku ubezpieczeń na życie są stymulowane głównie składką jednorazową w produktach o charakterze inwestycyjnym. Podobnie spadek składki dla całego rynku w ujęciu rok do roku dotyczył składki jednorazowej (spadek o 825 mln zł, tj. -24,1% r/r w porównaniu z -17,0% rok wcześniej). Przyczyn spadku przypisu składki jednorazowej w kilkuletnim trendzie należy upatrywać w zmianach sytuacji na rynku kapitałowym i w otoczeniu prawnym. Niskie stopy procentowe oraz wprowadzony w 2015 roku podatek od krótkoterminowych produktów na życie i dożycie o stałej stopie zwrotu bądź zwrocie opartym na indeksach wpłynęły na malejące zainteresowanie tymi produktami inwestycyjnymi, jak również spowodowały ich stopniowe wycofywanie z oferty produktów (głównie tych o stałej stopie zwrotu). W kolejnych latach wytyczne organu nadzoru, w tym dotyczące poziomu opłat ponoszonych przez klientów produktów z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK) oraz dyrektywy unijne regulujące rynek tych produktów i ich dystrybucję, spowodowały ograniczenie ich sprzedaży przez zakłady ubezpieczeń, w szczególności we współpracy z bankami. Po trzech kwartałach 2018 roku odnotowano pierwszy gwałtowny spadek składki jednorazowej (-31,7 % r/r, w tym -41,3% w grupie produktów o charakterze inwestycyjnym), a w następnych latach wystąpiły kolejne (-24,1% r/r po trzech kwartałach 2020 roku).

Efektem zmian na rynku był wzrost znaczenia składki okresowej, która też stanowi przewagę konkurencyjną PZU Życie. W ciągu trzech kwartałów 2020 roku składka z tą formą płatności była wyższa o 2,6% w porównaniu do tego samego okresu 2019 roku, a średnioroczny wzrost przez pięć ostatnich lat wynosił 1,1%. Pomimo malejącego przypisu okresowego w polisach na życie związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (o 197 mln zł r/r) wciąż rośnie składka ochronna w grupach I i V (o 511 mln zł r/r), zawieranych zarówno w formie grupowej (+170 mln zł więcej r/r), jak i indywidualnej (wzrost o 117 mln zł r/r).

Jednocześnie utrzymuje się wysoka koncentracja rynku mierzonego okresową składką przypisaną brutto. W ciągu ubiegłego roku nie zmieniła się kolejność czterech największych podmiotów na rynku i wzrósł ich łączny udział do 71,2%.

Łączny wynik techniczny uzyskany przez zakłady ubezpieczeń na życie w trakcie trzech kwartałów 2020 roku był wyższy o 176 mln zł (+6,9% r/r) niż w analogicznym okresie 2019 roku i wyniósł 2 718 mln zł. Wzrost nastąpił wyłącznie w grupie ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych (V grupa) – o 352 mln zł (+24,1% r/r). Był efektem wzrostu składki zarobionej netto przy jednoczesnym spadku odszkodowań i świadczeń (wpływ czasowej izolacji społecznej na skutek pandemii COVID-19, a co za tym idzie niższej dostępności usług medycznych).

W tym samym okresie zakłady ubezpieczeń na życie wypracowały wynik netto na poziomie 2 175 mln zł, co stanowiło wzrost r/r o 114 mln zł, tj. o 5,5%. To efekt lepszych niż w analogicznym okresie 2019 roku wyników technicznych przy jednocześnie negatywnym wpływie wyników inwestycyjnych ubezpieczycieli w lokatach wolnych środków zakładów.

Wartość lokat zakładów ubezpieczeń na życie na koniec III kwartału 2020 roku wyniosła 42 259 mln zł, co oznacza wzrost o 4,8% w porównaniu do końca 2019 roku. Natomiast poziom wypłaconych świadczeń przewyższający poziom wpłat środków do funduszy przyczynił się do zmniejszenia aktywów netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko (inwestycyjne) lokaty ponosi ubezpieczający (spadek o 5,9% do poziomu 46 141 mln zł).

Działalność PZU Życie

W ramach Grupy PZU działalnością na polskim rynku ubezpieczeń na życie zajmuje się PZU Życie. Spółka oferuje szeroki zakres ubezpieczeniowych produktów na życie, które do celów zarządczych są raportowane i analizowane w podziale na trzy segmenty:

• ubezpieczenia grupowe i indywidualnie kontynuowane;
• ubezpieczenia indywidualne;
• kontrakty inwestycyjne.

Rynek ubezpieczeń na życie – składka przypisana brutto vs. wynik techniczny (w mln zł)

Źródło: KNF (www.knf.gov.pl). Biuletyn Kwartalny. Rynek ubezpieczeń 3/2020, Rynek ubezpieczeń 3/2019, dane PZU Życie

W ciągu trzech pierwszych kwartałów 2020 roku PZU Życie zebrał 42,3% składki przypisanej brutto wszystkich zakładów ubezpieczeń na życie, co oznacza dalszy wzrost w stosunku do ubiegłorocznego udziału w rynku (o 2,4 p.p.). Przyczynił się do tego wyższy niż przed rokiem poziom składki przypisanej płatnej jednorazowo (zarówno wśród ubezpieczeń ochronnych, jak i inwestycyjnych) przy spadku udziału pozostałych uczestników rynku (głównie w grupie ubezpieczeń na życie związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym).

Jednocześnie PZU Życie pozostał liderem w segmencie składki płaconej okresowo. W ciągu trzech pierwszych kwartałów 2020 roku pozyskał 45,6% składek, co oznacza niewielki spadek udziału w tym segmencie rynku w stosunku do ubiegłego roku (o 0,3 p.p.). Dynamika składki przypisanej brutto PZU Życie w tym segmencie wyniosła 2% r/r, podczas gdy łącznie pozostałym uczestnikom rynku udało się uzyskać dynamikę na poziomie 3,1%. Jednym z głównych czynników był dynamiczny rozwój portfela ubezpieczeń zdrowotnych (PZU Życie miał w swoim portfelu już prawie 2,2 mln tego rodzaju polis) oraz indywidualnych ochronnych.

Udział PZU Życie wyłącznie w segmencie ubezpieczeń na życie (grupa I) dla składki opłacanej okresowo po III kwartale 2020 roku wyniósł 59,7%, mierząc składką przypisaną brutto i 64,2%, mierząc liczbą czynnych umów. Pod względem sposobu zawarcia umowy udział PZU Życie w segmencie ubezpieczeń na życie wyniósł natomiast 64,9% dla umów grupowych i 41,8% dla umów indywidualnych (mierząc składką przypisaną brutto).

Zakłady ubezpieczeń na życie - udział w okresowej składce przypisanej brutto za trzy pierwsze kwartały 2020 roku (w %)

Grupy kapitałowe: Talanx - Warta, Europa, Open Life; VIG - Compensa, Vienna Life; Aviva - Aviva, Santander, Aviva

Źródło: KNF, Biuletyn Kwartalny, Rynek ubezpieczeń 3/2020

Wynik techniczny PZU Życie stanowił ponad połowę wyniku wypracowanego przez wszystkie towarzystwa ubezpieczeń na życie. Świadczy to o wysokiej rentowności oferowanych produktów. Marża wyniku technicznego PZU Życie na składce przypisanej brutto ponad 1,7-krotnie przekroczyła marżę uzyskaną łącznie przez pozostałe towarzystwa oferujące ubezpieczenia na życie (23,3% wobec 13,5%).

Oferta produktowa 

PZU Życie, jako powszechny i największy ubezpieczyciel na polskim rynku, konsekwentnie poszerza swoją ofertę o nowe produkty lub modyfikuje już istniejące, aby móc chronić klienta na każdym etapie jego życia. Unikalna w branży synergia kompetencji Grupy PZU (ubezpieczyciela, operatora medycznego, zarządzającego inwestycjami) pozwala spółce kompleksowo zadbać o życie, zdrowie i oszczędności klientów, zapewniając im jak najszersze wsparcie zgodnie z ich oczekiwaniami i potrzebami.

Zmiany w ofercie uwzględniają równocześnie nowe wymagania regulatora i rosnącą ustawową ochronę konsumenta. Wprowadzane zmiany dotyczą nie tylko samego produktu, ale również unowocześnienia i uproszczenia sposobu oferowania i zawierania ubezpieczeń. Dają przy tym klientowi możliwość korzystania z wielu różnych sposobów kontaktu z zakładem ubezpieczeń (np. w oddziale, przez telefon, mail, internetowe konto klienta, osobę prowadzącą techniczną obsługę ubezpieczenia w zakładzie pracy czy pośrednika ubezpieczeniowego, zarówno wyłącznego, jak i zewnętrznego).

Działania PZU Życie w ramach ubezpieczeń grupowych i zdrowotnych w 2020 roku:

• uzupełnienie oferty PZU Ochrona i Zdrowie oraz PZU Ochrona Życie o nowe ubezpieczenie dodatkowe „Ochrona dla Dziecka”. Obejmuje ono trzy dodatkowe ryzyka:
• ciężką chorobę (26 jednostek chorobowych), leczenie szpitalne wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku oraz uszczerbek na zdrowiu dziecka. Ochroną są objęte dzieci do 18. roku życia. Ubezpieczenia dodatkowe występują w dwóch wariantach, które różnią się wysokością sumy ubezpieczenia, a wysokość składki nie zależy od liczby dzieci. Ubezpieczony indywidualnie decyduje, czy chce rozszerzyć swoją ochronę o nową umowę dodatkową (Mój Wybór);
• wzbogacenie grupowego ubezpieczenia P Plus o nowe ubezpieczenia dodatkowe przygotowane z myślą o ochronie dzieci:
• uszczerbek na zdrowiu dziecka w wyniku nieszczęśliwego wypadku,
• leczenie szpitalne dziecka spowodowane wypadkiem albo chorobą,
• wystąpienie ciężkiej choroby dziecka (26 jednostek chorobowych).

Każde z tych ubezpieczeń można rozszerzyć o usługi medyczne, m.in. konsultacje lekarzy specjalistów i rehabilitacje;

• wprowadzenie pilotażowej oferty PZU Ochrona dla Rolników dla osób fizycznych, które są właścicielami lub współwłaścicielami gospodarstwa rolnego. Ochroną ubezpieczeniową mogą zostać objęci również ich małżonkowie lub partnerzy życiowi oraz pełnoletnie dzieci. Zaletą są wysokie świadczenia w razie wypadków i ochrona w przypadku dodatkowego ryzyka, dotycząca wyłącznie tej grupy klientów, tj. śmierci ubezpieczonego wskutek wypadku przy pracy rolniczej. Każdy klient ma do wyboru cztery warianty oferty;
• wprowadzenie do ubezpieczenia PZU Ochrona i Zdrowie oraz PZU Życie pod Ochroną oferty dla branż. W jej ramach można wybrać wyższe niż standardowe sumy ubezpieczenia i wyższe świadczenia za wybrane trwałe uszczerbki zdrowotne, na które są w większym stopniu narażone osoby zatrudnione w określonych branżach. Każda oferta zakresem, a nawet oprawą graficzną nawiązuje do branży, dla której jest stworzona;
• rozszerzenie oferty ubezpieczeń korporacyjnych o nowe ubezpieczenie dodatkowe na wypadek utraty sprawności w życiu codziennym. To pierwszy tego typu produkt na polskim rynku. Zapewnia finansowe wsparcie, gdy w wyniku choroby lub wypadku ubezpieczony utraci zdolność lub sprawność wpływającą na jakość jego codziennego życia i wykonywaną pracę (m.in. widzenie, słyszenie, mówienie, chodzenie, stanie, siedzenie, schylanie się). Główna przewaga oferty PZU Życie nad istniejącymi już na rynku produktami w zakresie trwałej niezdolności do pracy i/lub samodzielnej egzystencji to brak obowiązku przedstawiania orzeczeń ZUS o niezdolności do pracy oraz proste i łatwe do zrozumienia definicje utraty sprawności. Pieniądze otrzymane z ubezpieczenia mogą pomóc m.in. w dostosowaniu mieszkania lub samochodu do nowych wymagań związanych z niepełnosprawnością, zatrudnieniu rehabilitanta lub pomocy domowej czy opłacaniu bieżących zobowiązań. W lipcu 2020 roku nowe ubezpieczenie dodatkowe uzupełniło ofertę PZU Ochrona i Zdrowie oraz PZU Życie pod Ochroną;
• rozpoczęcie sprzedaży produktu PZU z Myślą o Życiu i Zdrowiu dla firm zatrudniających do czterech pracowników. Pracownicy mogą wybierać spośród sześciu wariantów ubezpieczenia, które różnią się zakresem i wysokością świadczeń. Każdy wariant można rozszerzyć o prywatną opiekę medyczną. Zakresy ubezpieczenia zostały przygotowane tak, aby odpowiadały na różne potrzeby w zależności od etapu życia klienta. Umowy są zawierane zdalnie za pośrednictwem portalu mojePZU. PZU Życie może ubezpieczyć nawet jednego pracownika, również wtedy, gdy sam pracodawca nie zdecyduje się na jego ochronę;
• uzupełnienie oferty PZU Ochrona i Zdrowie oraz PZU Życie pod Ochroną o umowy dodatkowe dla małżonka ubezpieczonego: leczenie szpitalne, operacje chirurgiczne i trwały uszczerbek na zdrowiu. Nowe umowy rozszerzyły możliwości zabezpieczenia małżonków i podwyższyły konkurencyjność całej oferty;
• zaktualizowanie wybranych ubezpieczeń dodatkowych do grupowego ubezpieczenia P Plus (m.in. ciężka choroba ubezpieczonego/małżonka, leczenie specjalistyczne). Zmiany polegały głównie na dostosowaniu definicji do aktualnej wiedzy medycznej i uproszczeniu zapisów. W ubezpieczeniu dodatkowym Leczenie specjalistyczne rozszerzono zakres procedur medycznych objętych ochroną (z 6 do 10), poprawiając konkurencyjność umowy.

Działania PZU Życie w ramach indywidualnych ubezpieczeń ochronnych i ochronno-kapitałowych:

• wdrożenie dodatkowych, pionierskich na rynku ubezpieczeń na wypadek utraty sprawności w życiu codziennym. Analogiczny jak nowo oferowany w ramach ubezpieczeń grupowych i zdrowotnych produkt zapewnia finansowe wsparcie, gdy w wyniku choroby lub wypadku ubezpieczony straci zdolność lub sprawność wpływającą na jakość jego codziennego życia i wykonywaną pracę;
• zmodyfikowanie ubezpieczenia dodatkowego na wypadek śmierci spowodowanej wypadkiem komunikacyjnym oraz wprowadzenie promocji „Dodatkowa suma ubezpieczenia”. Jej celem jest zwiększenie zainteresowania klientów ubezpieczeniami dodatkowymi oferowanymi w ramach produktów ochronnych i ochronno-kapitałowych. Promocja polega na podwyższeniu w wybranym przez klienta ubezpieczeniu dodatkowym sumy ubezpieczenia o dodatkową kwotę bez podwyższenia składki;
• wprowadzenie trzech dodatkowych ubezpieczeń na wypadek ciężkiej choroby, leczenia szpitalnego oraz operacji chirurgicznych, obejmujących najszerszą w Polsce listę ciężkich chorób. Ubezpieczenia dają m.in. możliwość wielokrotnej wypłaty świadczenia i otrzymania karty aptecznej po hospitalizacji, a więc darmowych leków w ramach określonego limitu. Zapewniają również dodatkowe świadczenie w razie pobytu w szpitalu w związku z nowotworem złośliwym;
• uzupełnienie oferty o dodatkowe indywidulane ubezpieczenie PZU Leczenie za granicą, zapewniające kompleksową organizację leczenia w specjalistycznych placówkach medycznych za granicą wraz z pokryciem jego kosztów. Ubezpieczenie obejmuje:
• zachorowanie na nowotwór,
• operację kardiochirurgiczną,
• operację neurochirurgiczną,
• przeszczep narządów lub szpiku kostnego;
• wprowadzenie pięciu nowych ubezpieczeń obejmujących dzieci. Umożliwiają otrzymanie wypłaty z polisy w razie ciężkiej choroby, leczenia szpitalnego, operacji chirurgicznych lub uszczerbku na zdrowiu dziecka w wyniku wypadku. Pozwalają na leczenie dziecka za granicą w określonych sytuacjach, np. w razie zachorowania na nowotwór złośliwy, konieczności przeprowadzenia operacji kardio- lub neurochirurgicznej bądź przeszczepu. W ramach ubezpieczenia PZU Leczenie dziecka za granicą PZU Życie organizuje leczenie i pokrywa jego koszty nawet do 2 mln euro; 
• poszerzenie oferty indywidualnych ubezpieczeń o ubezpieczenia dla małżonka lub partnera, a tym samym o możliwość kompleksowego ubezpieczenia całej rodziny w ramach jednej polisy. Dzięki wspólnej polisie zawarcie ubezpieczenia jest prostsze, a wszystkie elementy polisy można opłacić jedną składką.

Nowy zakres ochrony i szereg zmian wprowadzonych w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy spowodowały, że oferta indywidualnych ubezpieczeń na życie i zdrowie PZU Życie stała się jedną z najszerszych i najbardziej konkurencyjnych na polskim rynku.

W ramach indywidualnych ubezpieczeń o charakterze emerytalnym zmodyfikowano ubezpieczenia PZU IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) tak, aby dostosować je do nowych przepisów, które obowiązują od 1 stycznia 2021 roku. Od tej daty ustawa o IKE i IKZE wprowadziła nowy limit wpłat dla osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Te osoby mogą wpłacić na IKZE kwotę do 1,8-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Pozostali klienci mogą wpłacać na IKZE kwoty do 1,2 przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok.

PZU Życie aktywnie współpracował z czterema bankami, w tym z bankami z Grupy PZU, kontynuując wdrażanie kompleksowej oferty z wykorzystaniem sieci dystrybucyjnej tych banków. Współpraca z Bankiem Pekao i Alior Bankiem pozwala PZU Życie sukcesywnie rozszerzać ofertę i skalę sprzedaży produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami bankowymi. W 2020 roku uruchomiono sprzedaż ubezpieczenia na życie kredytobiorców kredytów hipotecznych Alior Banku.

W przypadku produktów unit-linked, sprzedawanych przez Bank Millennium, Bank Pekao i Alior Bank, obowiązywały promocyjne opłaty dla klientów, co podnosiło atrakcyjność i konkurencyjność oferty na rynku. Na czas pandemii COVID-19 uruchomiono dodatkowe funkcjonalności w serwisach self-service, ułatwiające klientom zdalny dostęp i obsługę zawartych umów.

Czynniki, w tym zagrożenia i ryzyka, które mogą mieć wpływ na działalność sektora ubezpieczeń na życie w 2021 roku 

Do głównych czynników ryzyka należą:

• pandemia COVID-19 i jej konsekwencje społecznogospodarcze, w szczególności pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw i pracowników z branż objętych ograniczeniami i związane z tym kłopoty z utrzymaniem i opłacaniem polis, jak również wyższa śmiertelność Polaków oraz potrzeba wprowadzania nowoczesnych, zdalnych rozwiązań służących dystrybucji i obsłudze produktów; 
• dostępność personelu medycznego w publicznej służbie zdrowia;
• perspektywa niższych stóp procentowych i ich wpływu na sektor ubezpieczeń;
• słabsza koniunktura na rynkach kapitałowych skutkująca obniżeniem atrakcyjności produktów, w szczególności UFK;
• zmiany demograficzne i starzejące się społeczeństwo oraz wynikające z tego zmiany poziomu śmiertelności i dzietności;
• stała presja na cenę w ubezpieczeniach grupowych oraz walka o właścicielstwo klienta (w tym jego danych) skutkująca obniżaniem marż dla ubezpieczyciela i jakości oferowanego produktu oraz tworzeniem barier wejścia i wyjścia dla klientów u pośredników niezależnych;
• zmiany trendów i zachowań klientów poszukujących zindywidualizowanej oferty;
• perspektywa interwencji produktowej organu nadzoru w segmencie ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych;
• pojawienie się nowych konkurentów i rozwiązań spoza branży ubezpieczeniowej, m.in. operatorów dużych baz klientów lub tzw. insurtechów;
• dalszy rozwój nowego systemu zabezpieczenia emerytalnego (Pracownicze Plany Kapitałowe) i jego wpływ na dotychczasowe produkty III filaru emerytalnego.