27.3 Testy na utratę wartości

Testy na utratę wartości firmy sporządzono na 31 grudnia 2020 roku dla wszystkich CGU, do których zaalokowano wartość firmy. W wyniku przeprowadzonych testów nie stwierdzono konieczności dokonywania odpisów z tytułu utraty wartości.

W związku z wywołanym pandemią COVID-19 pogorszeniem koniunktury gospodarczej, co doprowadziło do serii obniżek stóp procentowych NBP oraz do wzrostu ryzyka kredytowego w działalności bankowej, w ciągu 2020 roku przeprowadzono testy na utratę wartości CGU Pekao oraz Alior Banku. Test przeprowadzony w odniesieniu do Pekao na 30 czerwca 2020 roku wykazał utratę wartości, w związku z czym dokonano odpisu wartości firmy w kwocie 555 mln zł. Odpis ujęto w rachunku zysków i strat w pozycji pozostałe koszty operacyjne i obciążył on wynik finansowy netto przypisywany właścicielom jednostki dominującej kwotą 555 mln zł. Testy przeprowadzone na 31 marca oraz 30 czerwca 2020 roku w odniesieniu do Alior Banku wykazały niedobory, które skutkowały koniecznością dokonania odpisu wartości firmy w kwocie 746 mln zł oraz wartości niematerialnych – wartości znaku towarowego i relacji z klientami – w kwocie 161 mln zł. W wyniku dokonanych odpisów, wartość bilansowa wartości firmy, znaku towarowego oraz relacji z klientami na 31 grudnia 2020 roku wynosi zero. Odpisy z tytułu utraty wartości ujęto w rachunku zysków i strat w pozycji pozostałe koszty operacyjne. Łączny wpływ na wynik finansowy netto przypisywany właścicielom jednostki dominującej odpisów z tytułu trwałej utraty wartości wszystkich ww. aktywów dotyczących Alior Banku dokonanych w ciągu 2020 roku wyniósł 788 mln zł. Odpisy te wynikają z istotnego pogorszenia warunków biznesowych dla sektora bankowego, na które złożyły się m.in. obniżenie stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej oraz podwyższone ryzyko kredytowe i dodatkowe odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych, powiązane ze spowolnieniem gospodarczym.

Test na utratę wartości polega na porównaniu wartości bilansowych (łącznie z przypisaną wartością firmy) i wartości odzyskiwalnych CGU, do których zaalokowano wartość firmy. Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości CGU ujmuje się w rachunku zysków i strat, gdy wartość odzyskiwalna CGU jest niższa od jego wartości bilansowej.

Ośrodki wypracowujące środki pieniężne (CGU)

Wartość firmy przypisuje się do poszczególnych spółek (stanowiących CGU na potrzeby testu na utratę wartości) i na tym poziomie poddaje monitorowaniu. W trakcie ostatecznego rozliczenia ceny nabycia, wartość firmy z tytułu nabycia Link4 została w całości alokowana do segmentu ubezpieczeń masowych w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych, który ze względu na skalę integracji działalności Link4 z PZU w ramach realizacji strategii dwóch marek, zakładającej osiągnięcie synergii z tytułu zarządzania portfelem klientów masowych oraz sprzedaży dodatkowych produktów ubezpieczeniowych jest najmniejszym CGU, do której wartość firmy może być przypisana. Wartość firmy z tytułu nabycia PIM została w całości alokowana do Pekao, gdyż jest to najniższy poziom, na którym wartość firmy jest monitorowana na poziomie Grupy.

Wartość bilansowa

Wartość bilansowa obejmuje aktywa netto CGU, włącznie z wartościami niematerialnymi, takimi jak znaki towarowe oraz relacje z klientami, które zostały ujawnione w związku z nabyciem CGU oraz wartość firmy. W przypadku podmiotów, w których występują udziały niekontrolujące wartość bilansową na potrzeby testu powiększa się o część wartości firmy przypisywanej do udziałów niekontrolujących (nie jest ona wykazana w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej).

Na potrzeby testu wartość bilansowa netto segmentu ubezpieczeń masowych została ustalona w oparciu o alokację aktywów netto Grupy PZU. Alokacji dokonano w proporcji, w jakiej hipotetyczny kapitałowy wymóg wypłacalności, który można przypisać do segmentu ubezpieczeń masowych, pozostaje do całkowitego kapitałowego wymogu wypłacalności. Do alokacji kapitałowego wymogu wypłacalności zastosowano metodę Eulera. Polega ona na przypisaniu do segmentu miar ryzyka, które są oparte na regulacjach Wypłacalność II i uwzględniają efekty dywersyfikacji.

Wartość odzyskiwalna

Wartość odzyskiwalną CGU ustalono w oparciu o wartość użytkową jednostek, metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych w oparciu o najbardziej aktualne zatwierdzone projekcje finansowe, których okres, nieprzekraczający 5 lat, przedstawiono w tabeli poniżej. Projekcje finansowe CGU uwzględniają ofertę produktów oraz perspektywy wzrostu rynków, strukturę bilansu i dostępne nadwyżki kapitałowe, dotychczasowe wyniki oraz oczekiwane parametry makroekonomiczne, takie jak poziom stóp procentowych oraz wzrost gospodarczy. Stopy dyskontowe użyte na potrzeby testu jednostek ubezpieczeniowych ustalono na poziomie kosztu kapitału własnego. W przypadku spółek medycznych użyto średniego ważonego kosztu kapitału (ang. Weighted average cost of capital, WACC). Koszt kapitału własnego został ustalony zgodnie z modelem CAPM. Ponadto w uzasadnionych przypadkach dokonano poprawek z tytułu wielkości firmy (ang. size premium). Stopy wolne od ryzyka ustalono w oparciu o rentowność 10-letnich obligacji rządowych kraju siedziby CGU, współczynniki beta oparto o współczynniki podobnych podmiotów notowanych. Premie rynkowe wyniosły 6,0% (w 2019 roku: 5,5%). W przypadku podmiotów regulowanych (banki, zakłady ubezpieczeń, instytucje finansowe) prognozowane przepływy pieniężne uwzględniają konieczność utrzymania odpowiedniego poziomu środków własnych (kapitału ekonomicznego). Przepływy pieniężne segmentu ubezpieczeń masowych zostały określone w oparciu o kwotę hipotetycznych dywidend, które segment ten mógłby wypłacić, gdyby działał jako oddzielny zakład ubezpieczeń. Wysokość dywidend zależy od prognoz wyników technicznych tego segmentu po podatku dochodowym i podatku od instytucji finansowych oraz nadwyżek kapitałowych przypisanych do tego segmentu na datę bilansową i w kolejnych okresach. Wskaźniki wzrostu po okresie prognozy ustalono uwzględniając długoterminowe perspektywy rozwoju rynku, na którym działa dana jednostka. Wskaźniki wzrostu nie przekraczają długoterminowych prognoz rozwoju PKB danego kraju w ujęciu nominalnym.

Analiza wrażliwości

Oszacowanie wartości odzyskiwalnej jest procesem złożonym i wymaga od Zarządu jednostki dominującej wypracowania profesjonalnych osądów oraz wykorzystania skomplikowanych i subiektywnych założeń. Stosunkowo niewielkie zmiany w kluczowych założeniach mogą mieć istotny wpływ na wycenę wartości odzyskiwalnej. Kluczowymi założeniami w procesie szacowania wartości odzyskiwalnej są: stopy wzrostu w okresie rezydualnym, stopy dyskonta, oczekiwany poziom rentowności, przyszłe wymogi kapitałowe oraz minimalny poziom adekwatności kapitałowej jako warunek wypłaty dywidend przez podmioty regulowane.

W tabeli na kolejnej stronie podano nadwyżkę wartości odzyskiwalnych ponad wartości księgowe oraz maksymalne stopy dyskontowe i minimalne krańcowe stopy wzrostu po okresie prognoz, przy których następuje zrównanie wartości bilansowych i odzyskiwalnych poszczególnych CGU. Kwota nadwyżki została podana na udziale PZU.

Test na utratę wartości wartości firmy Pekao

Wartość odzyskiwalną ustalono w oparciu o wartość użytkową metodą zdyskontowanych przepływów dywidendowych. Na potrzeby testu użyto projekcji finansowych na lata 2021-2026. Wydłużenie prognoz na okres przekraczający 5 lat pozwoliło w pełni uwzględnić wpływ zakładanych zmian makroekonomicznych na sytuację banków. Wobec niepewności dotyczącej długości trwania pandemii oraz jej dotkliwości dla gospodarki wartość użytkową oszacowano dla szeregu scenariuszy, w których uwzględniono różne przyszłe poziomy stóp procentowych, kosztów ryzyka i kosztów działania. Najistotniejszym założeniem wpływającym na przyszłe przepływy pieniężne jest poziom przyszłych stóp procentowych. Na potrzeby testu założono, że stopa referencyjna NBP pozostanie na obecnym poziomie co najmniej do końca 2022 roku, po czym - zależnie od scenariusza – zmieni się o 0,0-1,4 p.p. Wartość użytkową oszacowano jako wartość średnią ważoną prawdopodobieństwem wystąpienia scenariuszy. Ze względu na dużą niepewność, szacunki mogą ulegać w przyszłości istotnym zmianom wraz z pozyskiwaniem wiedzy co do dalszego rozwoju sytuacji.