38.1 Zasady rachunkowości i znaczące szacunki

Ocenę, czy występują obiektywne dowody utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych, przeprowadza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego.

W przypadku wystąpienia obiektywnych dowodów utraty wartości wynikających ze zdarzeń zaistniałych po pierwotnym ujęciu składników aktywów finansowych i powodujących zmniejszenie oczekiwanych przyszłych przepływów pieniężnych dokonuje się stosownych odpisów w ciężar kosztów bieżącego okresu.

Do obiektywnych dowodów utraty wartości zalicza się informacje dotyczące następujących zdarzeń:

• znaczące trudności finansowe emitenta lub dłużnika;
• niedotrzymanie warunków umowy, np. niespłacenie albo zaleganie ze spłaceniem odsetek lub nominału;
• przyznanie pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę (ze względów ekonomicznych lub prawnych, wynikających z trudności finansowych pożyczkobiorcy) udogodnienia, którego w innym przypadku pożyczkodawca by nie udzielił (forbearance);
• wysokie prawdopodobieństwo likwidacji, upadłości lub innej reorganizacji finansowej pożyczkobiorcy;
• zanik aktywnego rynku na dany składnik aktywów finansowych ze względu na trudności finansowe emitenta;
• obserwowane dane wskazujące na możliwy do zmierzenia spadek oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych związanych z grupą aktywów finansowych od momentu ich początkowego ujęcia, mimo że nie można jeszcze ustalić spadku dotyczącego pojedynczego składnika grupy aktywów finansowych, w tym:
• negatywne zmiany dotyczące statusu płatności pożyczkobiorców w grupie (np. zwiększona ilość opóźnionych płatności) lub
• niekorzystne zmiany sytuacji gospodarczej w danej branży, regionie itp., które wpływają na pogorszenie zdolności płatniczej dłużników;
• niekorzystne zmiany środowiska technologicznego, rynkowego, gospodarczego, prawnego lub innego, w którym działa emitent instrumentów kapitałowych wskazujące na możliwość nieodzyskania kosztów inwestycji w ten instrument kapitałowy.

Dla aktywów, które nie są wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy Grupa PZU rozpoznaje oczekiwane straty kredytowe – ECL. Dotyczy to:

• należności od klientów z tytułu kredytów;
• pożyczek;
• dłużnych papierów wartościowych;
• transakcji z przyrzeczeniem odsprzedaży;
• należności leasingowych;
• lokat terminowych w instytucjach kredytowych;
• zobowiązań do udzielenia kredytów i pożyczek oraz udzielonych gwarancji finansowych.

Dla aktywów dłużnych wycenianych w zamortyzowanym koszcie oraz w wartości godziwej przez inne całkowite dochody utrata wartości jest mierzona jako:

• ECL w całym okresie życia – oczekiwane straty kredytowe wynikające z wszystkich ewentualnych zdarzeń niewykonania zobowiązania w całym oczekiwanym okresie życia instrumentu finansowego;
• 12-miesięczne ECL – część oczekiwanych strat kredytowych w całym okresie życia, która reprezentuje oczekiwane straty kredytowe wynikające ze zdarzeń niewykonania zobowiązania w ramach instrumentu finansowego, które są możliwe w ciągu 12 miesięcy po dniu sprawozdawczym.

Grupa PZU wycenia odpis na oczekiwane straty kredytowe w kwocie równej ECL w całym okresie życia, za wyjątkiem następujących instrumentów, dla których rozpoznawany jest 12-miesięczny ECL:

• instrumenty finansowe, dla których ryzyko kredytowe nie wzrosło znacząco od momentu początkowego ujęcia;
• dłużne papiery wartościowe charakteryzujące się niskim ryzykiem kredytowym na dzień sprawozdawczy. Jako dłużne papiery wartościowe charakteryzujące się niskim ryzykiem kredytowym przyjmuje się papiery wartościowe posiadające zewnętrzny rating na poziomie inwestycyjnym oraz 
• ekspozycje wobec banków i NBP.

Odpis wyznacza się w trzech kategoriach:

• koszyk 1 – portfel z niskim ryzykiem kredytowym – rozpoznaje się 12-miesięczny ECL;
• koszyk 2 – portfel, w którym nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego – rozpoznaje się ECL w całym okresie życia;
• koszyk 3 – portfel z utratą wartości – rozpoznaje się ECL w całym okresie życia.

Sposób kalkulacji odpisu na oczekiwane straty kredytowe ma również wpływ na sposób rozpoznania przychodu odsetkowego – dla koszyków 1 i 2 wyznacza się na bazie ekspozycji brutto, natomiast w koszyku 3 – na bazie ekspozycji netto.

Grupa PZU ujmuje skumulowane zmiany ECL w całym okresie życia od momentu początkowego ujęcia jako odpis na oczekiwane straty kredytowe z tytułu składników aktywów finansowych nabytych lub udzielonych z utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (POCI).

Zmiany wartości odpisów na oczekiwane straty kredytowe ujmuje się w skonsolidowanym rachunku zysków i strat w pozycji „Zmiana wartości odpisów na oczekiwane straty kredytowe i odpisów z tytułu utraty wartości instrumentów finansowych”.

Rezerwy na ryzyko prawne dotyczące walutowych kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich

W związku z orzeczeniem TSUE z 3 października 2019 roku Grupa PZU identyfikuje ryzyko prawne dotyczące walutowych kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich.

W odniesieniu do ekspozycji niespłaconych na 31 grudnia 2020 roku Grupa PZU uznaje, że ryzyko prawne ma wpływ na oczekiwane przepływy pieniężne z ekspozycji kredytowej, a kwota rezerwy stanowi element straty kredytowej, tj. różnicy pomiędzy oczekiwanymi przepływami pieniężnymi z danej ekspozycji, a przepływami kontraktowymi.

W związku z powyższym Grupa PZU ujmuje kwotę rezerwy dotyczącą ekspozycji kredytowych niespłaconych na 31 grudnia 2020 roku (obejmujących pozwy istniejące i możliwe przyszłe) w odpisach aktualizujących wartość należności od klientów z tytułu kredytów i odpowiednio w „zmianie wartości odpisów na oczekiwane straty kredytowe i odpisów z tytułu utraty wartości instrumentów finansowych”.

Dodatkowe informacje dotyczące szacowania rezerw związanych z ryzykiem prawnym walutowych kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich zaprezentowano w punkcie 47.3.

38.1.1. Zmiany w kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych w związku z pandemią COVID-19

Pandemia COVID-19 doprowadziła do spadku aktywności gospodarczej w Polsce i w jej otoczeniu. Jej negatywny wpływ na gospodarkę (m. in. wstrzymania lub ograniczenia działalności w niektórych sektorach, zakłócenia łańcuchów dostaw, niedostępności i zwolnienia pracowników, zmiany zachowań konsumentów, spowolnienie gospodarcze u partnerów handlowych) może doprowadzić do istotnego pogorszenia sytuacji finansowej części kredytobiorców. Grupa PZU podejmuje działania, których celem jest zmniejszenie ryzyka kredytowego oraz wsparcie klientów. Do takich działań należy zaliczyć m. in. wzmożony monitoring portfela kredytowego ze szczególnym uwzględnieniem branż podwyższonego ryzyka, wzmocnienie stosowanych instrumentów ograniczających ryzyko kredytowe, w tym prawnych zabezpieczeń wierzytelności, zarówno na etapie finansowania jak i monitorowania, zweryfikowanie procedur w obszarze kredytowania poszczególnych linii biznesowych i dostosowanie ich do zaistniałej sytuacji, udzielanie kredytów z gwarancjami BGK zabezpieczającymi do 80% wartości ekspozycji, odroczenie na wniosek klienta płatności rat kapitałowo-odsetkowych przez okres maksymalnie 6 miesięcy, odroczenie stosowania sankcji wynikających z braku realizacji klauzul umownych.

Grupa PZU dostosowała swoje podejście do kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych, przyjmując rozwiązania adekwatne do specyfiki poszczególnych jednostek. Ze względu na specyfikę obecnej sytuacji związanej z pandemią COVID-19, kalkulacja oczekiwanych strat kredytowych obarczona jest szczególną niepewnością, a przyjęte założenia eksperckie mogą ulegać zmianom w kolejnych okresach.

Grupa PZU dąży do adekwatnego odzwierciedlenia w oczekiwanych stratach kredytowych dla koszyka 1 i 2 potencjalnego przyszłego pogorszenia jakości portfela kredytowego oraz do kalkulacji odpowiednich odpisów dla portfela niepracującego (koszyk 3), mając na uwadze możliwe trudności z odzyskaniem środków. Wzrost odpisów wynika w dużej mierze z prognoz przyszłych zmian jakości portfela kredytowego, uwzględnionych w kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych, a nie obecnej ewolucji. Grupa PZU nie stwierdziła istotnego wzrostu skali niewykonania zobowiązań przez klientów, skutkującego znacznym przyrostem kredytów niepracujących.

Punktem wyjścia do szacowania oczekiwanych strat kredytowych są prognozy dotyczące sytuacji makroekonomicznej. Według wstępnego szacunku Głównego Urzędu Statystycznego PKB w 2020 roku spadł o 2,7% w porównaniu do 2019 roku. Grupa PZU zakłada jednocześnie wzrost gospodarczy w 2021 roku o ok. 4%. Stopa bezrobocia wzrosła do ok. 6,2% na koniec 2020 roku (wobec 5,2% w grudniu 2019 roku). Grupa PZU oczekuje stabilizacji tego wskaźnika w 2021 roku.

Oczekiwane pogorszenie sytuacji makroekonomicznej w 2020 roku odzwierciedlono w zmianie parametrów ryzyka (PD oraz LGD) wykorzystywanych w kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych na podstawie analizy danych historycznych, uzupełnionych o ocenę ekspercką (ze względu na wyjątkowość aktualnej sytuacji) – dotyczącą m. in. skali spowolnienia gospodarczego, wsparcia ze strony rządu oraz instytucji państwowych. Ze względu na wyjątkowych charakter obecnej sytuacji skala osądu eksperckiego w ocenie ryzyka kredytowego jest zwiększona w stosunku do poprzednich okresów.

Grupa PZU nie zmieniła podejścia do identyfikacji istotnego pogorszenia ryzyka kredytowego, będącego podstawą do kwalifikacji ekspozycji do koszyka 2. Kryteria stosowane są jednak adekwatnie do obecnej sytuacji, zgodnie z Wytycznymi EBA. Zgodnie z tymi wytycznymi, udzielenie wakacji kredytowych lub innych działań łagodzących skutki pandemii COVID-19 nie powoduje automatycznej reklasyfikacji ekspozycji do koszyka 2. Taką reklasyfikację może spowodować jednak wzrost ryzyka kredytowego będący następstwem problemów konkretnego dłużnika. W przypadku identyfikacji istotnego pogorszenia sytuacji ekonomiczno-finansowej klienta działającego w branżach uznanych za zagrożone dokonywano reklasyfikacji ekspozycji do koszyka 2 lub 3.

Koszt odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych oraz odpisów z tytułu utraty wartości należności od klientów z tytułu kredytów wyniósł w 2020 roku 1 672 mln zł. Grupa PZU szacuje, że część tej kwoty jest związana z pandemią COVID -19 i wynika m. in. z pogorszenia parametrów PD i LGD, wzrostu odpisów z tytułu reklasyfikacji do koszyka 2 ze względu na przeprowadzone przeglądy branżowe i działania o podobnym charakterze oraz wzrostu odpisów z tytułu zmniejszenia potencjalnych przyszłych odzysków. Należy zaznaczyć, że część ryzyk (m. in przeklasyfikowanie ekspozycji ze względu na przeglądy branżowe czy wzrost odpisów z tytułu mniejszych potencjalnych przyszłych odzysków) zmaterializowałaby się niezależnie od pandemii COVID-19 i nie jest możliwe rozstrzygnięcie czy dotworzenie odpisu wynikało jedynie z pandemii COVID-19 czy także z sytuacji, która wystąpiłaby niezależnie od niej.

Moratoria wdrożone w 2020 roku ze względu na COVID-19

W 2020 roku ze względu na pandemię COVID-19 Grupa PZU wprowadziła następujące programy dotyczące spłaty kredytów:

• moratoria opracowane z inicjatywy Grupy PZU (moratoria pozaustawowe) – możliwość zawieszania spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub prolongata polegającą na zawieszeniu płatności rat kapitałowych z jednoczesnym wydłużeniem okresu kredytowania, uproszczone prolongaty limitów kredytowych.

Możliwość skorzystania z moratoriów przez klientów zależała od terminowości obsługi spłat posiadanego kredytu i oceny sytuacji finansowej danego klienta.

• moratoria opracowane przez Grupę PZU zgodnie z Wytycznymi EBA (moratoria pozaustawowe) – 29 maja 2020 roku UKNF notyfikował do EBA stanowisko banków wypracowane pod patronatem Związku Banków Polskich w sprawie Wytycznych EBA, które zostało przez Grupę PZU wprowadzone dla umów kredytowych zawartych przed 13 marca 2020 roku na następujących zasadach:
• dla klientów indywidualnych, mikro i małych przedsiębiorców Grupa wprowadziła możliwość odroczenia spłat rat kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych na wskazany przez klienta okres wynoszący maksymalnie 6 miesięcy (niezależnie od liczby złożonych wniosków przez danego klienta). Warunkiem skorzystania z ww. moratorium jest terminowa obsługa kredytu przez klienta indywidualnego oraz posiadanie zdolności kredytowej z uwzględnieniem COVID-19 (w przypadku przedsiębiorców),
• dla średnich przedsiębiorstw (o obrotach do 50 milionów EUR) Grupa wprowadziła możliwość odroczenia spłat rat kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych, zgodnie z wnioskiem klienta, na wskazany przez niego okres, wynoszący maksymalnie odpowiednio: 6 miesięcy (raty kapitałowe) i 3 miesiące (raty kapitałowo-odsetkowe), pod warunkiem posiadania przez klienta zdolności kredytowej na koniec 2019 roku, a dla dużych przedsiębiorstw (o obrotach powyżej 50 milionów EUR) Grupa wprowadziła możliwość odroczenia spłat rat kapitałowych zgodnie z wnioskiem klienta, na wskazany przez niego okres, wynoszący maksymalnie 6 miesięcy pod warunkiem posiadania przez klienta zdolności kredytowej na koniec 2019 roku.
• zawieszenie wykonania umowy na podstawie postanowień ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (moratoria ustawowe), tj.:
• przysługuje klientom, którzy jako konsumenci po 13 marca 2020 roku utracili pracę lub inne główne źródło dochodu,
• w okresie trwania zawieszenia wykonania umowy klient nie jest zobowiązany do dokonywania płatności wynikających z umowy, w tym rat kredytowych, z wyjątkiem opłat z tytułu ubezpieczeń powiązanych z tymi umowami oraz nie są naliczane odsetki.

Program obowiązuje do czasu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii.

Wszystkie powyższe moratoria podlegały ocenie przez Grupę PZU pod kątem spełnienia kryteriów modyfikacji w rozumieniu MSSF 9. Biorąc pod uwagę charakter powyższych moratoriów stanowiły one modyfikacje nieistotne. Na 31 grudnia 2020 roku wartość bilansowa brutto portfela kredytowego objętego ww. moratoriami wynosiła 21,2 mld zł.

Dodatkowo banki z Grupy PZU podpisały szereg umów gwarancji portfelowych z BGK, ograniczających skutki COVID-19.

W segmencie ubezpieczeniowym Grupy PZU, w obszarze ryzyka kredytowego, wpływ pandemii COVID-19 był niewielki, podobnie jak w 2019 roku na portfelu nie odnotowano przesłanek utraty wartości, tym samym żadna ekspozycja nie została zakwalifikowana do koszyka 3 (instrumenty dla których stwierdzono trwałą utratę wartości). W trakcie 2020 roku zmieniała się istotnie struktura posiadanych instrumentów finansowych; udział ekspozycji korporacyjnych, które co do zasady charakteryzują się wyższymi parametrami ryzyka (PD, LGD) został ograniczony na rzecz zakupu polskich obligacji skarbowych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa.

Udział odpisów w portfelu kredytowym (rozumiany jako relacja skumulowanych odpisów z tytułu ryzyka kredytowego do wartości bilansowej brutto wszystkich aktywów Grupy PZU obarczonych ryzykiem kredytowym podlegających reżimowi MSSF 9) w 2020 uległ obniżeniu w porównaniu do 2019 roku, ze względu na zmianę struktury portfela na bardziej bezpieczny, przesunięcie struktury ratingowej, powiązanej z ogólną poprawą wyników finansowych podmiotów oraz poprawy wewnętrznych prognoz makroekonomicznych dla Polski w stosunku do negatywnych scenariuszy związanych z pandemią COVID-19 z I kwartału. Wartość odpisów w portfelach dłużnych inwestycyjnych (lokacyjnych) aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez inne całkowite dochody oraz w zamortyzowanym koszcie i pożyczek wzrosła w ciągu 2020 roku o 24 mln zł, podczas gdy wartość bilansowa tych aktywów wzrosła w tym czasie o 29 785 mln zł.

38.1.2. Wyznaczanie parametrów PD i LGD

Do oszacowania odpisów na oczekiwane straty kredytowe Grupa PZU wykorzystuje parametry PD oraz LGD.

W przypadku emitentów oraz ekspozycji, które posiadają rating zewnętrzny, PD przypisuje się na podstawie średnich rynkowych poziomów niewypłacalności (ang. default rate) dla danych klas ratingowych. W pierwszej kolejności określa się rating wewnętrzny podmiotu/emisji zgodnie z obowiązującą metodyką nadawania ratingów wewnętrznych. Do szacowania średniego poziomu PD wykorzystuje się tablice publikowane przez zewnętrzne agencje ratingowe.

Dla emitentów obligacji korporacyjnych i pożyczek korporacyjnych, w przypadku których nie ma ratingu zewnętrznego, stosowany jest model RiskCalc Moody’s. Do oszacowania PD stosuje się parametr EDF (ang. expected default frequency). W przypadku szacowania PD dla całego okresu życia dla ekspozycji, których termin zapadalności przekracza 5 lat (w modelu RiskCalc krzywa Forward EDF dotyczy okresu 5 letniego) przyjmuje się założenie, że w kolejnych latach parametr PD jest stały i odpowiada wartości wyznaczonej przez model w 5 roku.

Dla należności od klientów z tytułu kredytów PD szacowany jest w oparciu o wewnętrzne modele w zależności od grupy segmentowej, indywidualnej jakości kredytowej klienta oraz fazy cyklu życia ekspozycji.

Dla emitentów obligacji korporacyjnych i pożyczek korporacyjnych parametr LGD 12-miesięczny oraz dla całego okresu życia ustalany jest w oparciu o model RiskCalc Moody’s (moduł LGD). W przypadku szacowania LGD dla całego okresu życia dla instrumentów, których termin zapadalności przekracza 5 lat przyjmuje się, że w kolejnych latach parametr LGD jest stały i odpowiada wartości wyznaczonej przez moduł dla 5 roku.

Jeżeli danemu instrumentowi agencja ratingowa przyznała oddzielny rating odzysku wówczas wykorzystuje się ten parametr. Dla danego parametru RR (ang. recovery rate) stosuje się formułę: LGD = 1-RR.

W przypadku braku możliwości zastosowania modelu RiskCalc do szacowania poziomów LGD oraz w przypadku, gdy instrument nie ma nadanego przez zewnętrzną agencję ratingową parametru LGD, przyjmuje się średni poziom RR na podstawie danych rynkowych (odpowiednio różnicując na klasy długu korporacyjnego oraz skarbowego), których dostawcami są zewnętrzne agencje ratingowe przy zastosowaniu formuły: LGD = 1-RR. W przypadku konieczności szacowania LGD w całym okresie życia przyjmuje się, że wartość parametru jest stała. Przy wyborze danych w zakresie parametru LGD uwzględnia się stopień podporządkowania długu.

38.1.3. Zmiana ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia

Na każdy dzień sprawozdawczy Grupa PZU dokonuje oceny, czy ryzyko kredytowe związane z danym instrumentem finansowym znacznie wzrosło od dnia jego początkowego ujęcia. Dokonując takiej oceny, Grupa PZU posługuje się zmianą ryzyka niewykonania zobowiązania w oczekiwanym okresie życia instrumentu finansowego, a nie zmianą kwoty oczekiwanych strat kredytowych. W celu dokonania takiej oceny porównuje się parametr PD dla danego instrumentu finansowego na dzień sprawozdawczy z parametrem PD na dzień początkowego ujęcia, biorąc pod uwagę racjonalne i możliwe do udokumentowania informacje, które są dostępne bez nadmiernych kosztów lub starań.

Jeżeli instrument finansowy charakteryzuje się niskim ryzykiem kredytowym (tzn. posiada zewnętrzny rating na poziomie inwestycyjnym) zarówno na moment początkowego ujęcia, jak i na dzień sprawozdawczy, uznaje się, że nie nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego związanego z tym instrumentem. W szczególności dotyczy to obligacji skarbowych.

Dla instrumentów finansowych Grupa PZU ocenia czy ryzyko kredytowe znacząco wzrosło poprzez porównanie parametru PD w całym pozostałym okresie życia na dzień sprawozdawczy z parametrem PD w całym pozostałym okresie życia oszacowanym w momencie początkowego ujęcia.

Grupa PZU regularnie monitoruje efektywność kryteriów przyjętych do identyfikacji znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego w celu potwierdzenia, że:

• kryteria pozwalają na identyfikację znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego zanim nastąpi utrata wartości danej ekspozycji;
• średni czas pomiędzy identyfikacją znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego a utratą wartości jest racjonalny;
• ekspozycje, co do zasady, nie są przenoszone bezpośrednio z koszyka 1 (12-miesięczny ECL) do koszyka 3 (utrata wartości);
• nie występują nieuzasadnione zmienności odpisów na oczekiwane straty kredytowe wynikające z przeniesień pomiędzy 12-miesięcznym ECL a ECL w całym okresie życia.

W przypadku należności od klientów z tytułu kredytów identyfikacja istotnego wzrostu ryzyka kredytowego opiera się o analizę przesłanek jakościowych (m. in. występowanie przeterminowania powyżej 30 dni, klasyfikację klienta na listę podwyższonego ryzyka – ang. watch list, forbearance) i ilościowych.

38.1.4. Aktywa finansowe ze zidentyfikowaną utratą wartości (koszyk 3)

Grupa PZU klasyfikuje aktywa finansowe do koszyka 3, gdy zostaną spełnione przesłanki wystąpienia utraty wartości, do których zalicza się m. in. opóźnienie w spłacie powyżej 90 dni przy jednoczesnym spełnieniu progu istotności kwoty niespłaconej, objęcie ekspozycji procesem restrukturyzacji lub wystąpienie innej jakościowej przesłanki utraty wartości.

W 2021 roku Grupa PZU wdroży wytyczne EBA/GL/2016/07 w zakresie przesłanek jakościowych, zgodnie z którymi w przypadku ekspozycji detalicznych stosowana będzie definicja niewykonania zobowiązania na poziomie poszczególnych instrumentów kredytowych zamiast w stosunku do ogółu zobowiązań kredytobiorcy (z wyłączeniem istotnych dla całej relacji zaległości), a w przypadku ekspozycji komercyjnych stosowana będzie definicja niewykonania zobowiązania na poziomie dłużnika.

38.1.5 Aktywa finansowe dotknięte utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (POCI) 

Aktywa finansowe nabyte lub udzielone z utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (POCI) to aktywa, które mają stwierdzoną utratę wartości w momencie początkowego ujęcia. Klasyfikacja do POCI nie ulega zmianie przez cały okres życia instrumentu, aż do momentu zaprzestania ujmowania (ang. derecognition).

Aktywa POCI powstają w wyniku:

• nabycia kontraktu spełniającego definicję POCI (np. przy połączeniu z inną jednostką lub kupnie portfela);
• zawarcia kontraktu, który jest POCI w momencie pierwotnego udzielenia (np. udzielenie kredytu klientowi w złej kondycji finansowej);
• modyfikacji kontraktu (np. w toku restrukturyzacji) skutkującej wyłączeniem aktywa ze sprawozdania z sytuacji finansowej i rozpoznaniem nowego aktywa spełniającego definicję POCI.

Na moment początkowego ujęcia aktywa POCI ujmuje się w wartości godziwej, bez rozpoznawania odpisu na oczekiwane straty kredytowe.

38.1.6. Należności od ubezpieczających

Zgodnie z zapisami MSSF9 pkt. 5.5.15, dla należności od ubezpieczających, które nie zawierają istotnego komponentu finansowania, stosowany jest model uproszczony, zgodnie z którym przeprowadza się zbiorczą ocenę utraty wartości i szacuje wartość odpisów w kwocie oczekiwanych strat kredytowych w całym okresie życia.

Należności grupuje się według podobnych charakterystyk ryzyka kredytowego. Dla należności niewymagalnych ustalana jest wartość należności, która prawdopodobnie stanie się wymagalna na podstawie historycznej analizy udziału należności niespłacanych w terminie. Kwotę odpisu z tytułu oczekiwanych strat kredytowych ustala się na podstawie wskaźnika nieściągalności należności zapadłych dla najkrótszego okresu przeterminowania.

Dla należności zapadłych sporządzana jest struktura wiekowa, w zależności od czasu przeterminowania. Dla tej grupy wartość odpisu z tytułu oczekiwanych strat kredytowych oblicza się w poszczególnych przedziałach przeterminowania na podstawie wskaźników nieściągalności należności zapadłych ustalonych na podstawie analizy historycznej.