35.1 Zasady rachunkowości

Pochodne instrumenty finansowe obejmują zarówno instrumenty finansowe przeznaczone do obrotu, jak i stanowiące zabezpieczenie wartości godziwej lub przepływów pieniężnych.

Pochodne instrumenty finansowe przeznaczone do obrotu ujmuje się w księgach rachunkowych w wartości godziwej na dzień zawarcia transakcji i w późniejszych okresach wycenia się w wartości godziwej, zgodnie z zasadami opisanymi w punkcie 9.1.4.

Instrumenty pochodne wykazuje się jako aktywa finansowe, jeżeli ich wartości godziwa jest dodatnia lub jako zobowiązania finansowe, jeżeli jest ujemna.

Zmiany wartości godziwej instrumentów pochodnych niebędących instrumentami zabezpieczającymi ujmuje się w pozycji „Zmiana netto wartości godziwej aktywów i zobowiązań wycenianych w wartości godziwej”.

Na 31 grudnia 2020 roku spółki Grupy PZU nie były stronami umów zawierających wbudowane instrumenty pochodne, których charakter i związane z nimi ryzyka nie byłyby ściśle powiązane z umową zasadniczą.

Grupa PZU skorzystała z opcji dostępnej w MSSF 9 i kontynuuje stosowanie rachunkowości zabezpieczeń zgodnie z zapisami MSR 39.

Rachunkowość zabezpieczeń służy do symetrycznego ujmowania w rachunku zysków i strat kompensujących się zmian wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego oraz pozycji zabezpieczanej. Rachunkowość zabezpieczeń stosowana jest, gdy spełnione są następujące warunki:

• w momencie ustanowienia zabezpieczenia formalnie wyznaczono i udokumentowano powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia. Dokumentacja zawiera identyfikację instrumentu zabezpieczającego i zabezpieczanego, charakter zabezpieczanego ryzyka oraz sposób oceny efektywności zabezpieczenia;
• oczekuje się wysokiej efektywności zabezpieczenia, tj. wysokiej skuteczności w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych, zgodnie z udokumentowaną strategią zarządzania ryzykiem, dotyczącą konkretnego powiązania zabezpieczającego;
• w przypadku przepływów pieniężnych istnieje wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia transakcji zabezpieczanej, która jest narażona na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych, wpływających na rachunek zysków i strat;
• efektywność zabezpieczenia można wiarygodnie ocenić, co oznacza możliwość wiarygodnej wyceny przepływów pieniężnych lub wartości godziwej związanych z pozycją zabezpieczaną oraz instrumentem zabezpieczającym;
• zabezpieczenie jest na bieżąco oceniane i stwierdza się jego wysoką efektywność we wszystkich okresach sprawozdawczych, na które zabezpieczenie zostało ustanowione.

Grupa PZU zaprzestaje stosowania rachunkowości zabezpieczeń, jeśli instrument zabezpieczający wygasa, zostaje sprzedany, rozwiązany lub wykonany (zastąpienia jednego instrumentu zabezpieczającego drugim lub przedłużenia terminu ważności danego instrumentu zabezpieczającego nie uważa się za wygaśnięcie lub rozwiązanie, jeśli takie zastąpienie lub przedłużenie terminu stanowi część udokumentowanej strategii zabezpieczania), zabezpieczenie przestaje spełniać kryteria rachunkowości zabezpieczeń lub unieważnia się powiązanie zabezpieczające.

Ocena wpływu reformy IBOR na rachunkowość zabezpieczeń

Grupa PZU zamierza kontynuować ustanowione powiązania zabezpieczające w ramach rachunkowości zabezpieczeń, pomimo:

• niepewności w zakresie wysokości i momentu wystąpienia przepływów pieniężnych w następstwie reformy IBOR w rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych,
• niepewności w zakresie możliwości jednoznacznej identyfikacji i zastąpienia wskaźnika referencyjnego w instrumentach zabezpieczanych i zabezpieczających w ramach rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej.

W ramach ustanowionych relacji zabezpieczających Grupa PZU identyfikuje następujące wskaźniki referencyjne stopy procentowej: WIBOR, EURIBOR, LIBOR CHF, LIBOR USD. Na 31 grudnia 2020 roku wymienione wskaźniki referencyjne są codziennie kwotowane i dostępne do stosowania, a wynikające z nich przepływy pieniężne są normalnie wymieniane z kontrahentami.

Grupa oceniła, że w przypadku WIBOR i EURIBOR nie istnieje obecnie niepewność dotycząca terminów lub kwot przepływów pieniężnych wynikająca z reformy IBOR. Oba wskaźniki przeszły reformę i są opracowywane przez administratorów posiadających zezwolenia zgodnie z Rozporządzeniem Unii Europejskiej w sprawie wskaźników referencyjnych (Rozporządzenie BMR). Grupa PZU nie przewiduje konieczności zmiany zabezpieczanego ryzyka na inne wskaźniki referencyjne.

W przypadku LIBOR CHF i LIBOR USD ustanowione relacje zabezpieczające przekraczają ogłoszone daty zaprzestania opracowywania obydwu wskaźników, tj. 31 grudnia 2021 roku dla LIBOR CHF i 20 czerwca 2023 roku dla LIBOR USD. Grupa PZU oczekuje, że wskaźniki te zostaną zastąpione przez nowe wskaźniki referencyjne: LIBOR CHF przez wskaźnik SARON (Swiss Averaged Rate Overnight) administrowany przez SIX Swiss Exchange i LIBOR USD przez wskaźnik SOFR (Secured Overnight Financing Rate) administrowany przez Federal Reserve Bank of New York, ale istnieje niepewność co do terminów i kwot przepływów pieniężnych dla nowych wskaźników. Taka niepewność może wpłynąć na oceny: skuteczności powiązania i wysokiego prawdopodobieństwa pozycji zabezpieczanej. Na potrzeby tych ocen Grupa PZU zakłada, że wskaźniki referencyjne stopy procentowej na której bazują przepływy pieniężne z pozycji zabezpieczanej lub instrumentu zabezpieczającego nie ulegną zmianie w wyniku reformy IBOR.

Grupa PZU opracowała plan działania na wypadek istotnych zmian lub zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego. Jednym z działań ww. planu jest wprowadzenie odpowiednich klauzul w umowach z kontrahentami. Odnośnie instrumentów zabezpieczających Grupa PZU aktywnie współpracuje z kontrahentami w celu wprowadzenia zasad postępowania zgodnych z metodyką ISDA (ISDA Fallbacks Protocol).