41.2 Szacunki i założenia

Grupa PZU dokonała analizy ryzyk, będących efektem pandemii COVID-19 na działalność ubezpieczeniowych spółek Grupy PZU.

41.2.1 Ubezpieczenia majątkowe i osobowe

W zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych ryzyka związane z pandemią COVID-19 w największym stopniu mogą dotyczyć m. in. ubezpieczeń kredytów kupieckich, gwarancji finansowych, ubezpieczeń utraty pracy lub utraty zysków czy ubezpieczeń komunikacyjnych.

W zakresie gwarancji finansowych Grupa PZU nie odnotowała wzrostu szkodowości w związku z wpływem COVID-19 na realizowane przez naszych klientów kontrakty. Około 60% wartości ekspozycji w portfelu gwarancyjnym stanowią klienci z branży budowlanej, na którą wpływ pandemii COVID-19 był nieznaczny.

W segmencie ubezpieczeń kredytu bankowego wzrost szkodowości może wynikać ze wzrostu stopy bezrobocia i zaprzestania spłaty kredytów hipotecznych przez kredytobiorców. Ryzyko to jest ograniczane poprzez moratoria spłat kredytów, udzielane przez banki.

Grupa PZU nie zaobserwowała także wzrostu wskaźnika szkodowości w segmencie ubezpieczeń straty finansowej oraz ubezpieczeń wierzytelności pieniężnych. Elementami stabilizującymi sytuację rynkową są rządowe programy pomocowe oraz zrównoważone działanie ubezpieczycieli kredytu kupieckiego, którzy nie anulują masowo limitów, co w perspektywie mogłoby wywołać efekt domina niewypłacalności.

Epidemia COVID-19 może potencjalnie wpłynąć na obniżenie rezerw na skapitalizowaną wartość rent, ze względu na zwiększoną śmiertelność i zmniejszenie portfela rentobiorców. W przypadku rezerw nierentowych – uwzględniają one aktualną szkodowość, wynikającą ze zmniejszonej ekspozycji w niektórych produktach. Grupa PZU nie przewiduje, aby obserwowane trendy miały mieć długotrwały charakter, w związku z czym nie dokonano zmian założeń w stosowanych modelach kalkulacji rezerw.

W wyniku przeprowadzonych analiz Grupa PZU nie wprowadziła istotnych zmian w podejściu, a w konsekwencji – w poziomie rezerw techniczno – ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych. Rozwój sytuacji jest stale monitorowany i w przypadku zaobserwowania istotnych zmian w szkodowości założenia przyjmowane do kalkulacji rezerw zostaną odpowiednio dostosowane.

Przy ustalaniu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia uwzględnia się niepewność związaną z zadośćuczynieniami w szkodach osobowych. W przypadku tego typu roszczeń zmiany w otoczeniu prawnym i nieugruntowane orzecznictwo mogą wpływać na ostateczną wartość wypłaconych świadczeń.

Przy wyliczaniu rezerwy na skapitalizowaną wartość rent, przyszły wzrost średniej renty szacuje się na podstawie danych historycznych z uwzględnieniem innych informacji mogących mieć wpływ na przyszły wzrost rent (przykładowo wzrost świadomości ubezpieczeniowej, zmiany legislacyjne, itp.).

Zarówno na 31 grudnia 2020 roku, jak i na 31 grudnia 2019 roku dla wszystkich rent przyjęto stopę dyskonta na poziomie -0,3%.

Dla rent dożywotnich okres, przez jaki renta będzie wypłacana ustala się na podstawie publicznie dostępnych statystyk (w Polsce – PTTŻ). Dodatkowo, przy ustalaniu rezerwy na skapitalizowaną wartość rent uwzględnia się koszt przyszłej ich obsługi w wysokości 3% wartości wypłacanych świadczeń.

Szacowaną wartość ostateczną wypłacanych odszkodowań i świadczeń w trójkątach rozwoju rezerw, a także analizę wrażliwości wyniku netto oraz kapitałów własnych na zmianę założeń wykorzystywanych przy wyliczaniu rezerwy na skapitalizowaną wartość rent zaprezentowano w punkcie 7.5.2.1.

41.2.2. Ubezpieczenia na życie

Wysokość rezerw ubezpieczeń na życie odpowiada wartości zobowiązań wynikających z zawartych umów ubezpieczeń. Ustalana jest jako różnica pomiędzy wartością bieżącą oczekiwanych świadczeń, a wartością bieżącą oczekiwanych składek. W kalkulacji rezerw uwzględnia się wszystkie świadczenia oraz składki przewidziane w umowach jako kontraktowe zobowiązania i należności, bez względu na fakt, czy umowa będzie przez ubezpieczającego realizowana do końca umówionego okresu, czy będzie przez niego wypowiedziana. Przyjęte założenia dotyczące częstotliwości występowania zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową, tj. śmiertelność, zachorowalność i wypadkowość ustala się na podstawie publicznie dostępnych statystyk, w Polsce przykładowo PTTŻ lub w oparciu o statystyki własne opracowane na podstawie danych historycznych z poszczególnych grup produktów znajdujących się w portfelu.

Założenia stosowane w kalkulacji rezerw ubezpieczeń na życie określa się odrębnie dla poszczególnych produktów ubezpieczeniowych w momencie ustalania taryf składek i wprowadzenia danego produktu do sprzedaży. Założenia te obarczone są naturalną niepewnością wynikającą z długiego horyzontu czasowego. Jednocześnie, co roku poszczególne przyjmowane założenia są weryfikowane pod względem ich adekwatności. Analizie poddawane są dane w szczególności pod kątem zachowania całego portfela, a nie pojedynczych przypadków. W przypadku stwierdzenia nieadekwatności danego założenia, jest ono weryfikowane i zmieniane, co bezpośrednio prowadzi do zmiany wysokości zobowiązań prezentowanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym. 

W czerwcu 2020 roku Grupa PZU dokonała rewizji niektórych założeń stosowanych przy wyliczaniu rezerw w ubezpieczeniach na życie.

Spadek rentowności obligacji, wynikający z obniżek stóp procentowych, powoduje obniżenie prognozowanych stóp zwrotu z aktywów stanowiących pokrycie rezerw. Grupa PZU podjęła więc decyzję o obniżeniu stopy technicznej dla portfela ubezpieczeń kontynuowanych i grupowych do poziomu 1,5% (dotychczas wynosiła ona od 1,5% do 3% w zależności od daty zawarcia, bądź modyfikacji polisy).

W kalkulacji rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Grupa PZU wykorzystuje m. in. PTTŻ lub inne, dostępne publicznie statystyki. Dla portfela ubezpieczeń grupowych i kontynuowanych w kalkulacji rezerw przyjmowane są również założenia dotyczące prawdopodobieństw posiadania współubezpieczonych (małżonka, rodziców i teściów). Założenia te, z uwagi na ich długoterminowy charakter, obarczone są naturalną niepewnością, co do faktycznego rozwoju portfela. W ostatnich latach Grupa PZU obserwowała w zakresie tych założeń narastające niedopasowanie realizowanych świadczeń w stosunku do prognozowanych na podstawie przyjmowanych założeń. Niedopasowanie to wynika z ogólnego spadku śmiertelności i wydłużenia się trwania życia. Z tego względu podjęto decyzję o dopasowaniu założeń do obserwowanej sytuacji demograficznej. 

Dla współczynnika śmiertelności zastosowano PTTŻ z 2018 roku z dodatkowymi narzutami dla głównych ubezpieczonych (uzależnionymi od wieku ubezpieczonego). Dokonano również aktualizacji prawdopodobieństw posiadania osób współubezpieczonych. 

Grupa PZU dokonała także zmiany sposobu kalkulacji rezerw dla portfela ubezpieczeń grupowych i zastosowała do nich metodę indywidualną, zamiast dotychczas stosowanej – hipotetycznej struktury portfela.

Efekt wpływu zmian w przyjętych założeniach na wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach na życie zaprezentowano w poniższej tabeli.

Dla portfela ubezpieczeń grupowych będących ubezpieczeniami rocznymi odnawialnymi na 31 grudnia 2020 roku zawiązano rezerwę na ryzyka niewygasłe w wysokości 51 mln zł. Ma ona na celu pokrycie deficytu przyszłych składek, w stosunku do oczekiwanych świadczeń i innych wypływów (kosztów i prowizji), powstałego z tytułu zwiększonej śmiertelności spowodowanej pandemią COVID-19.

Analizę wrażliwości wyniku netto oraz kapitałów własnych na zmianę założeń wykorzystywanych przy wyliczaniu rezerw technicznych w ubezpieczeniach na życie zaprezentowano w punkcie 7.5.2.2.