Zmiany klimatu

„Jesteśmy liderem polskiej gospodarki. Spoczywa więc na nas szczególna odpowiedzialność. Powinniśmy dbać o środowisko naturalne i ograniczać negatywne skutki zmian klimatycznych. A naszym podejściem zarządczym i działalnością biznesową wspierać państwo, któremu zależy na odpowiedniej prewencji.”

Joanna Gorczyca, Dyrektor Biura Zrównoważonego Rozwoju

Zmiany klimatyczne stanowią obecnie jedno z największych globalnych wyzwań zrównoważonego rozwoju. W styczniu 2021 roku Światowe Forum Ekonomiczne w raporcie „The Global Risk Report”¹ ostrzegło, że aż pięć z dziesięciu kluczowych ryzyk pod względem wpływu oraz cztery z dziesięciu pod względem prawdopodobieństwa materializacji było związanych z czynnikami środowiskowymi. Jeszcze w 2012 roku lista zawierała tylko jedno ryzyko środowiskowe.

Grupa PZU dostrzega, że zapobieganie zmianom klimatu i przystosowanie się do nowych warunków wymaga skoordynowanego działania decydentów, przedsiębiorstw oraz sektora finansowego. Aktywnie uczestniczy w inicjatywach branżowych, angażuje się w procesy konsultacji społecznych i opiniowanie projektów ustaw związanych z ochroną klimatu. Ryzyka związane ze zmianami klimatu, zarówno te fizyczne, jak i transformacji będą wymagały coraz wyraźniejszego i pełniejszego uwzględnienia w sposobie zarządzania Grupy PZU, ponieważ ich wpływ na osiągane wyniki finansowe będzie coraz bardziej istotny.

Według IPCC² dalszy wzrost emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z historycznymi trendami doprowadziłby do ocieplenia temperatury o 1,5 st. C w latach 2030-2052, czego konsekwencją byłyby trwałe zmiany we wszystkich elementach systemu klimatycznego i, co za tym idzie, nieodwracalne skutki dla ludzi i ekosystemów. Konieczność podjęcia pilnych działań w zakresie ograniczania zmian klimatu podtrzymało zawarte w 2015 roku Porozumienie Paryskie³, w ramach którego przyjęto ogólnoświatowy plan działania ograniczający globalne ocieplenie do wartości poniżej 2 st. C.

Tymczasem rośnie skala zdarzeń katastroficznych w Europie. Zgodnie z danymi z Klimady⁴ łączna wartość ogólnych strat z powodu silnie wiejących wiatrów i powodzi jest znacznie wyższa niż wartość strat powstała w rezultacie trzęsień ziemi. Globalnie ten trend potwierdzają obserwacje reasekuratorów – w ich analizach odzwierciedlony jest rosnący trend zarówno liczby katastrof naturalnych, jak i wielkości szkód nimi powodowanych.

Oczekuje się⁵, że negatywne konsekwencje zmian klimatu dla Polski będą oznaczać przede wszystkim powodzie, deszcze nawalne i osuwiska, a także susze. Przewidywana jest również wyższa częstotliwość występujących regionalnie silnych wiatrów. Z punktu widzenia zdarzeń krajowych powodzie są najbardziej dotkliwymi zdarzeniami ze względu na straty materialne.

Grupa PZU, w ramach przynależności do Polskiej Izby Ubezpieczeń (PIU), angażuje się w analizy wpływu zmian klimatu na sektor ubezpieczeniowy w Polsce, ich celem jest wsparcie organu nadzoru w wypracowaniu metodyki testów stresu. W ocenie PIU testy warunków skrajnych prowadzone przez Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń (EIOPA) lub lokalne organy nadzoru mogą być lepszym narzędziem niż ORSA do uwzględniania perspektywicznego podejścia opartego na znormalizowanych scenariuszach, a właściwe organy krajowe powinny zachęcać ubezpieczycieli do opracowywania scenariuszy i ułatwiać im dostęp do danych i źródeł cennych informacji i badań.

Grupa PZU, jako jedna z największych instytucji finansowych w Europie Środkowo-Wschodniej, ma świadomość skali swojego oddziaływania na gospodarkę i środowisko, zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego, tj. poprzez oferowane usługi ubezpieczeniowe oraz działalność bankową i inwestycyjną.

Standard środowiskowy Grupy PZU „Zielone PZU” z 2018 roku określa kluczowe założenia podejścia zarządczego w kwestiach środowiskowych. Uwzględnia m.in. wysoki poziomu ochrony środowiska, zasady zrównoważonego rozwoju, włączania elementów z zakresu ochrony środowiska do strategii i polityki biznesowej i partnerstwa podmiotów Grupy w sferze wspólnych działań na rzecz ochrony środowiska. Działania Grupy PZU są nakierowane na ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko, czyli zmniejszenie ilości emitowanych zanieczyszczeń i zużycia zasobów naturalnych. Grupa PZU jest partnerem zielonej transformacji polskiej gospodarki, oferując produkty finansowe przedsiębiorstwom wykorzystującym niskoemisyjne źródła energii. Ze względu na swój zasięg i granice działania, Grupa wspiera swoich klientów na każdym etapie rozwoju i transformacji w kierunku niskoemisyjności. Kompleksowe podejście do zarządzania wpływem na klimat zostanie sformułowane wraz ze strategią zrównoważonego rozwoju (ESG).

Najwyższym priorytetem Grupy PZU jest odpowiedź na aktualne potrzeby polskiego rynku i gospodarki w zgodzie z unijnymi oraz krajowymi regulacjami, w tym m.in. Polityką energetyczną Polski do 2040 roku, Krajowym Planem Odbudowy, który zawiera reformy realizujące neutralną klimatycznie i cyrkularną transformację i jest obecnie przedmiotem konsultacji społecznych oraz Krajowym Planem na Rzecz Energii i Klimatu na lata 2021-2030 przekazanym do Komisji Europejskiej do dalszych konsultacji.

Odpowiadając na zmieniające się wytyczne w zakresie raportowania oraz rosnące wymagania i oczekiwania interesariuszy w zakresie przejrzystej polityki informacyjnej dotyczącej przygotowania do zmian klimatycznych, niniejszy raport zawiera informacje dotyczące zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego wpływu na środowisko. Zgodnie z wytycznymi UE do sprawozdawczości niefinansowej i Suplementu dotyczącego zgłaszania informacji związanych z klimatem (2019/C 209/01), informacje ujawniane w niniejszym sprawozdaniu spełniają zasadę tzw. podwójnej istotności, tj. zawierają informacje w zakresie wpływu klimatu na działalność Grupy PZU oraz wpływu Grupy na klimat. W szczególności, zgodnie z wytycznymi ogólnymi oraz dodatkowymi, skierowanymi do instytucji finansowych, w sprawozdaniu zaprezentowano szczegółowy opis ryzyk związanych z klimatem, procesy ich identyfikacji oraz zarządzania nimi, a także analizę wpływu tych ryzyk według dwóch scenariuszy.

Grupa PZU dostrzega swoją rolę w ograniczaniu śladu węglowego, ale także w efektywnym zarządzaniu nowymi czynnikami ryzyka, które wprost oddziałują na osiągane wyniki finansowe. Działania, którymi stara się wyjść naprzeciw bieżącym trendom:

• kształtowanie i oferowanie produktów, które przyczyniają się do zahamowania zmian klimatu oraz takich, które zwiększają odporność i ułatwiają adaptację do zmian klimatu;
• uwzględnianie zmian klimatu w procesie pomiaru i oceny ryzyka;
• ujawnianie danych związanych z oddziaływaniem działalności na klimat i działaniami podjętymi w celu adaptacji do zmian klimatycznych.

W kolejnych latach Grupa PZU planuje dalszy rozwój strategicznego podejścia, polityki i praktyk w zakresie pośredniego wpływu środowiskowego, zachowując zgodność z trendami sektorowymi, a także biorąc pod uwagę polską specyfikę gospodarczą.

Zdefiniowanie czynników ryzyka to pierwszy etap w procesie efektywnego zarządzania nimi. Towarzyszą mu kolejne działania:

• ocena ich wpływu na biznes i ocena istotności;
• identyfikacja potencjalnych scenariuszy działania;
• stworzenie planów odpowiedzi;
• wdrożenie regularnego monitoringu.

Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych z wyszczególnieniem zgłaszania danych dotyczących klimatu oraz rekomendacje TCFD klasyfikują ryzyka związane z negatywnym wpływem klimatu na przedsiębiorstwa jako ryzyka fizyczne i ryzyka transformacji. Ryzyko fizyczne (physical risk) wynika z fizycznych skutków zmiany klimatu i obejmuje ostre (np. burze, pożary) i długotrwałe (podnoszący się poziom mórz) ryzyko. Ryzyko transformacji (transition risk) jest związane z przejściem gospodarki na niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu i obejmuje ryzyko związane z polityką, prawne, technologiczne, rynkowe i reputacyjne.

Analogiczne podejście zaproponowało w kwietniu 2019 roku⁹ The Network of Central Banks and Supervisors for Greening the Financial System (NGFS) skupiające banki centralne i organy nadzoru. Bazując na przeświadczeniu, że zagrożenia związane z klimatem są źródłem ryzyk finansowych, a do zadań właśnie banków centralnych i organów nadzoru należy zapewnienie odporności sytemu finansowego na te zagrożenia, sformułowano sześć rekomendacji dla banków centralnych, organów nadzoru, decydentów i instytucji finansowych w celu zwiększenia ich roli w „zazielenieniu” systemu finansowego oraz zarządzaniu środowiskiem i zagrożeniami klimatycznymi.

Prawdopodobieństwo materializacji ryzyka związanego z procesem transformacji gospodarki światowej jest w ocenie Grupy PZU dużo wyższe, szczególnie w krótkim i średnim horyzoncie, niż prawdopodobieństwo materializacji najbardziej ekstremalnego ryzyka fizycznego związanego ze zmianą klimatu. Grupa podejmuje działania służące ograniczaniu prawdopodobieństwa materializacji ryzyka związanego z transformacją przez inwestycje na rzecz gospodarki niskoemisyjnej. Z drugiej strony materializacja najbardziej ekstremalnego ryzyka fizycznego (np. w scenariuszu RCP 8.5 ICPP) stanowiłaby zagrożenie dla całego sektora ubezpieczeń. Efekty nasilających się zmian klimatycznych mogłyby wpłynąć na materializację ryzyk, od których ubezpieczenie może stać się nieprzystępne cenowo.

Wśród nowych narzędzi zgodnych z rekomendacjami TCFD i Wytycznymi Komisji Europejskiej jest analiza scenariuszowa. wykorzystuje hipotetyczne modele zmian temperatur, umożliwiając ocenę sposobu funkcjonowania przedsiębiorstwa w zależności od zmieniającego się klimatu i tzw. odporności modelu biznesowego. Konieczność przeprowadzania analiz związanych ze zmianami klimatu przez podmioty sektora ubezpieczeniowego została również podkreślona w dokumencie konsultacyjnym EIOPA¹⁰. Jako punkt wyjścia do analiz przeprowadzonych w Grupie PZU została przyjęta struktura scenariuszy zaproponowana przez NGFS. Scenariusze są ustrukturyzowane według stopnia osiągnięcia celów klimatycznych oraz wzorca transformacji. Natomiast EIOPA w swoim dokumencie do czterech obrazów świata zdefiniowanych przez NGFS przyporządkowała dwa długoterminowe scenariusze wzrostu temperatur (powyżej i poniżej 2 st. C).

Struktura scenariuszy

Źródło: A call for action; Climate change as a source of financial risk, April 2019

Analiza czynników ryzyka związanych z klimatem

Grupa PZU przeprowadza regularne testy stresu i analizy wrażliwości zarówno na potrzeby corocznego procesu własnej oceny ryzyka i wypłacalności (ORSA), jak i testów warunków skrajnych zgodnych z wymogami organu nadzoru. Analizowane są w szczególności ryzyka związane ze zmianami klimatu zarówno w aspekcie skutków fizycznych, jak i skutków transformacji. Proces pozwala na analizę ryzyk w horyzoncie średnioterminowym oraz identyfikację i ocenę ryzyk wschodzących.

W ten sposób zidentyfikowano czynniki ryzyka związane z klimatem, które mogą wpłynąć na model biznesowy i wyniki finansowe Grupy PZU. Można je podzielić na czynniki ryzyka będące skutkami transformacji i fizycznymi zmiany klimatu.

Czynniki zostały ujęte w analizę w ramach dwóch scenariuszy, dla których punktem wyjścia jest struktura konceptów NGFS. Grupa PZU badała scenariusz „świata efektu cieplarnianego” i scenariusz „nieuporządkowany”. Wyniki analizy pokazują, że wpływ na współczynnik wypłacalności Grupy PZU byłby głębszy, gdyby doszło do materializacji scenariusza „świata efektu cieplarnianego”. Jednak szacowany wpływ scenariusza ma charakter długoterminowy. Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych PZU Życie przygotowało ujawnienia, z ktorych wynika, że zarówno PZU Życie, jak i Grupa PZU rozważają wprowadzenie w przyszłości pogłębionej oceny wpływu ryzyk dla zrównoważonego rozwoju na działania organizacji, jak również wzięcie pod uwagę dodatkowych ryzyk związanych bezpośrednio z elementami ESG, w tym klimatu, w celu dalszego doskonalenia stosowanych procesów oceny ryzyk i podejmowanych decyzji inwestycyjnych. Mając na uwadze rosnącą istotność tematyki zrównoważonego rozwoju oraz zmiany klimatu, a także ich znaczenie dla branży finansowej, Grupa PZU planuje przyjąć strategię zrównoważonego rozwoju, uwzględniającą ryzyka ESG. 

¹ http://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2021.pdf

² https://www.ipcc.ch/ Intergovernmental Panel on Climate Change, organizacja międzyrządowa pod auspicjami ONZ, wspierająca działania państw w zakresie nauki o klimacie

³ Paris Agreement, United Nations, 2015. W ramach porozumienia przyjęto ogólnoświatowy plan działania ograniczający globalne ocieplenie do wartości poniżej 2 st. Celsjusza

⁴ http://klimada.mos.gov.pl/adaptacja-do-zmian-klimatu/globalne-procesy/

⁵ Uchwała z 13 grudnia 2011 roku w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. z 2011 nr 137, poz. 252

⁶ Paris Agreement, United Nations, 2015. W ramach porozumienia przyjęto ogólnoświatowy plan działania ograniczający globalne ocieplenie do wartości poniżej 2 stopni Celsjusza

⁷ Transforming our world, The 2030 Agenda for sustainable development, A/ RES/70/1, United Nations

⁸ U. von der Leyen, A Union that strives for more. My agenda for Europe. Political guidelines for the next European Commission 2019–2024, https://ec.europa.eu/ clima/policies/strategies/2050_en

⁹ A call for action; Climate change as a source of financial risk, April 2019

¹⁰ Consultation on the draft Opinion on the supervision of the use of climate change risk scenarios in ORSA (https://www.eiopa.europa.eu/content/ consultation-draft-opinion-supervision-use-climate-change-risk-scenarios-orsa)