Udział segmentów branżowych w tworzeniu skonsolidowanego wyniku

Wynik na ubezpieczeniach w segmencie ubezpieczeń masowych w 2020 roku sięgnął 1 671 mln zł, czyli o 15,3% więcej niż w poprzednim roku.

Miały na to wpływ następujące czynniki:

• spadek składki zarobionej netto o 69 mln zł (-0,7% r/r) przy jednoczesnym spadku składki przypisanej brutto o 159 mln zł (-1,5% r/r). W sprzedaży Grupa PZU odnotowała:
• niższy przypis składki w ubezpieczeniach komunikacyjnych w konsekwencji spadku liczby ubezpieczeń przy jednoczesnym spadku średniej ceny – spowolnienie sprzedaży, szczególnie odczuwalne w oddziałach, sieci własnej i sieci dealerskiej, było efektem ograniczonej dostępności do nich z powodu obostrzeń związanych z pandemią COVID-19; dodatkowym czynnikiem był spadek średniej ceny polis w rezultacie wyhamowania sprzedaży nowych pojazdów oraz wciąż odczuwalnej presji cenowej,
• spadek sprzedaży ubezpieczeń od ognia i innych szkód rzeczowych, głównie w ubezpieczeniach rolnych – wynikał z wysokiej konkurencyjności rynku i naturalnej erozji portfela przy ograniczonej puli dotacji z budżetu państwa; ten efekt był częściowo niwelowany dzięki utrzymaniu wysokiej dynamiki sprzedaży w ubezpieczeniach mieszkań oraz małych i średnich przedsiębiorstw,
• zwiększenie przypisu w ubezpieczeniach OC pozostałych (+0,7% r/r) oraz NNW i pozostałych (+12,1% r/r), głównie ubezpieczeń wypadku – było rezultatem rozwoju sprzedaży ubezpieczeń oferowanych we współpracy z bankami Grupy do kredytów hipotecznych i pożyczek gotówkowych oraz objęcia ochroną ubezpieczeniową lekarzy i personelu medycznego na wypadek zakażenia COVID-19; efekt był częściowo niwelowany przez spadek składki z ubezpieczeń podróżnych w związku z wprowadzonymi z powodu pandemii COVID-19 obostrzeniami w ruchu krajowym i międzynarodowym;

• niższa o 189 mln zł (-2,9% r/r) wartość odszkodowań i świadczeń netto, co przy niższej o 0,7% składce zarobionej netto przełożyło się na poprawę wskaźnika szkodowości o 1,4 p.p. w relacji do 2019 roku. Zmiana ta była kształtowana głównie przez: 

• spadek szkodowości w ubezpieczeniach komunikacyjnych będący wypadkową niższej częstości szkód wynikającej z ograniczeń w ruchu w związku z pandemią COVID-19 i wzrostu średniej wypłaty, 
• wzrost szkodowości w ubezpieczeniach pozakomunikacyjnych, w tym od ognia i innych szkód rzeczowych, wskutek wystąpienia (na przełomie II i III kwartału 2020 roku) ponadnormatywnej liczby szkód powodowanych przez zjawiska atmosferyczne, w tym opady deszczu i gradu;
• wzrost o 44 mln zł (+9,1% r/r) – do 525 mln zł – dochodów z lokat alokowanych do segmentu według cen transferowych głównie w wyniku umocnienia kursu euro względem złotego. Ten efekt został częściowo skompensowany na poziomie łącznego wyniku netto Grupy PZU przez wzrost odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych netto, których pokrycie stanowią aktywa walutowe;
• zwiększenie o 27 mln zł (+1,4%), do 2 010 mln zł, kosztów akwizycji (łącznie z prowizjami reasekuracyjnymi), co przy niższej o 0,7% składce zarobionej netto spowodowało wzrost wskaźnika kosztów akwizycji o 0,4 p.p. Miał na to wpływ m.in. wyższy poziom bezpośrednich kosztów akwizycji będący efektem zmiany mix-u produktów (niższy udział składki z ubezpieczeń OC komunikacyjnych charakteryzujących się niższymi stawkami prowizji);
• wzrost o 22 mln zł (+3,4% r/r), do 673 mln zł, kosztów administracyjnych. Był przede wszystkim efektem wzrostu kosztów osobowych wskutek presji płacowej oraz wprowadzenia w obszarze sprzedaży pakietów pomocowych w związku z pandemią COVID-19.

Wynik na ubezpieczeniach segmentu ubezpieczeń masowych (w mln zł)

Wynik na ubezpieczeniach w segmencie ubezpieczeń indywidualnych w 2020 roku wyniósł 244 mln zł i był o 27 mln zł, a więc o 10% niższy w porównaniu do poprzedniego roku.

To wypadkowa dalszego rozwoju produktów ochronnych w kanale bankowym i terminowych sprzedawanych w sieci własnej, spadku dochodów z lokat alokowanych według cen transferowych, niższego wyniku na wygasającym portfelu produktu rentowego oraz zmniejszenia kosztów akwizycji dla produktów unit-linked.

Czynniki wpływające na poziom i zmiany wyniku segmentu w 2020 roku:

• wzrost o 131 mln zł (+8,3% r/r), do 1 712 mln zł, składek przypisanych brutto w rezultacie: 
• wzrostu portfela produktów ochronnych w kanale bancassurance, zwłaszcza sprzedawanych we współpracy z Alior Bankiem, gdzie w czerwcu 2020 roku wprowadzono do oferty drugi produkt – indywidualne ubezpieczenie do kredytów hipotecznych,
• wzrostu pozyskanej składki w ubezpieczeniach inwestycyjnych w kanale bancassurance, w produktach oferowanych we współpracy zarówno z Alior Bankiem, jak również innymi bankami, 
• stale rosnącego poziomu składki w przypadku produktów ochronnych o charakterze kapitałowym i terminowym, oferowanych w kanałach własnych – poziom sprzedaży i indeksacji składki z umów pozostających w portfelu przekracza poziom storn;
• spadek o 83 mln zł (-15,1% r/r) dochodów z działalności lokacyjnej, na które składają się dochody alokowane według cen transferowych i dochody z produktów inwestycyjnych. Przyczynił się do tego przede wszystkim spadek wyników w produktach inwestycyjnych spowodowany gorszą koniunkturą na rynkach finansowych w związku z pandemią COVID-19. Dochody z produktów inwestycyjnych nie mają przy tym wpływu na wynik segmentu ubezpieczeń indywidualnych, ponieważ równoważy je zmiana rezerw techniczno- ubezpieczeniowych. Dochody alokowane w produktach ochronnych uległy niewielkiemu obniżeniu w konsekwencji spadku poziomu stóp rynkowych;
• zwiększenie o 30 mln zł (+1,8% r/r) odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych wraz ze zmianą stanu innych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Przyczynił się do tego rozwój biznesu ochronnego we współpracy z bankami, gdzie w związku ze składkami jednorazowymi występują wysokie początkowe koszty utworzenia rezerw, a także niższy w stosunku do poprzedniego roku spadek rezerw w ubezpieczeniach rentowych. Na większy w stosunku do poprzedniego roku wzrost  rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w produktach inwestycyjnych miały wpływ wyższe wpłaty na rachunki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Z punktu widzenia wyniku operacyjnego ten ostatni czynnik nie miał istotnego znaczenia – został zrównoważony przez wyższy poziom składek przypisanych. Elementem częściowo kompensującym powyższe efekty był spadek rezerw w produkcie strukturyzowanym, którego sprzedaż zawieszono z końcem 2019 roku;
• wzrost o 36 mln zł (+25,9% r/r), do 175 mln zł, kosztów akwizycji. Wyższe wynagrodzenie pośredników za sprzedaż produktów ochronnych głównie w kanale bankowym i dodatkowe koszty wsparcia sprzedaży w sieci własnej zostały częściowo zrównoważone przez niższe prowizje za sprzedaż produktów unit-linked w kanale bancassurance;
• wzrost o 9 mln zł (+12,5% r/r) kosztów administracyjnych. To efekt przede wszystkim rosnących kosztów osobowych i kosztów związanych z pakietem pomocowym dla obszaru sprzedaży wprowadzonym ze względu na pandemię COVID-19. 

Wynik na ubezpieczeniach segmentu ubezpieczeń indywidualnych (w mln zł) 

Zysk z działalności operacyjnej w segmencie bankowym (bez uwzględnienia amortyzacji wartości niematerialnych nabytych w transakcjach przejęcia banków), składającym się z grup kapitałowych Banku Pekao i Alior Banku, wyniósł w 2020 roku 194 mln zł i był o 3 304 mln zł, a więc o 94,5% niższy niż w 2019 roku.

Decydujący wpływ na wynik miała pandemia COVID-19. Znacznie zwiększyła koszty ryzyka, czego konsekwencją było zawiązanie dodatkowych rezerw kredytowych na prognozowane pogorszenie jakości portfela kredytowego. Do spadku dochodów odsetkowych banków przyczyniły się ponadto obniżki stóp procentowych w 2020 roku – łącznie o ok. 140 bps.

Kontrybucja Banku Pekao do zysku z działalności operacyjnej Grupy PZU w segmencie bankowym (bez uwzględnienia amortyzacji wartości niematerialnych nabytych w transakcji przejęcia) wyniosła 1 725 mln zł, a w przypadku Alior Bank była ujemna i wynosiła -228 mln zł. Na wynik segmentu wpłynął odpis wartości firmy Alior Bank w wysokości 746 mln zł i wartości firmy Bank Pekao w wysokości 555 mln zł.

Dochody z lokat, będące kluczowym elementem przychodów segmentu bankowego, spadły do 6 248 mln zł (-30,4% r/r). Składają się na nie przychody z tytułu odsetek i dywidend, wynik handlowy i wynik z odpisów aktualizujących. Spadek dochodów z lokat wynikał głównie z niższych dochodów odsetkowych oraz wyższych kosztów ryzyka w związku z zawiązaniem dodatkowych rezerw kredytowych na prognozowane pogorszenie się jakości portfela kredytowego oraz rezerw na ryzyko prawne związane z portfelem walutowych kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich w Banku Pekao.

Portfel należności kredytowych w obu bankach razem wzrósł na koniec 2020 roku o 2,1 mld zł (+1,1% r/r) w porównaniu do 2019 roku.

Wartość odpisów na oczekiwane straty kredytowe i z tytułu utraty wartości instrumentów finansowych w Banku Pekao wyniosła 1 581 mln zł, z czego 830 mln zł oszacowano jako rezultat pandemii COVID-19.

W Alior Banku wartość odpisów kredytowych wyniosła 1 736 mln w tym 418 mln zł związanych z COVID-19, z czego  270 mln zł dotyczyło zmian parametrów modeli, a 148 mln zł odpisów.

Do spadku wyniku odsetkowego Alior Banku przyczynił się ponadto wyrok TSUE dotyczący zwrotu części prowizji w przypadku wcześniejszej spłaty kredytów konsumenckich. Wpływ wyroku oszacowano na 344 mln zł, z czego 210 mln zł stanowiły bieżące zwroty obciążające wynik odsetkowy, a 134 mln zł to dodatkowa rezerwa na kredyty spłacone przed 11 września 2019 roku, obciążająca pozostałe koszty operacyjne.

Pomimo pandemii COVID-19 w obu bankach wzrosły należności produktów kredytowych – o 1,2% w porównaniu z 2019 rokiem. Udało się utrzymać wzrost kredytów dla klientów indywidualnych, w szczególności kredytów hipotecznych. Spadła sprzedaż kredytów dla klientów biznesowych, co było efektem m.in. wstrzymania przez nich inwestycji i publicznego wsparcia dla firm w związku z pandemią COVID-19, które zmniejszyło zapotrzebowanie na kredyty bankowe.

Rentowność mierzona wskaźnikiem marży odsetkowej netto wyniosła dla Banku Pekao 2,45% i była niższa o 42 pb. w stosunku do 2019 roku, a dla Alior Banku – 3,91%, czyli o 61 pb. mniej niż przed rokiem. Różnica w poziomie marży odsetkowej netto pomiędzy Bankiem Pekao a Alior Bankiem wynika w szczególności ze struktury portfela należności kredytowych. W obu bankach spadła marża odsetkowa z uwagi na obniżki stóp procentowych w marcu, kwietniu i maju oraz szybszy wzrost depozytów niż kredytów.

Wynik z tytułu prowizji i opłat w segmencie bankowym spadł o 4,4% w stosunku do poprzedniego roku – do 3 008 mln zł. Główną przyczyną niższych dochodów prowizyjnych była mniejsza w czasie pandemii aktywność klientów oraz wyższe koszty prowizyjne związane z kartami.

Koszty administracyjne segmentu spadły do 4 782 mln zł, a więc były o 1,4% niższe w porównaniu z 2019 rokiem. W przypadku Banku Pekao wyniosły 3 273 mln zł, a Alior Banku – 1 509 mln zł. Spadek wynikał m.in. z utrzymania silnej dyscypliny kosztowej w Banku Pekao pomimo wydatków na inwestycje w transformację operacyjną i cyfryzację, dodatkowych kosztów ponoszonych w związku z pandemią COVID-19 i rozwiązania części rezerwy na odroczone składniki wynagrodzeń w Alior Bank.

Do wyniku z działalności operacyjnej kontrybuowały ponadto pozostałe przychody i koszty operacyjne, przede wszystkim opłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny (541 mln zł) i podatek od innych instytucji finansowych (881 mln zł). Wynik Alior Banku obciążyły dodatkowo: odpis wartości firmy powstałej z nabycia Meritum Bank ICB SA w wysokości 104 mln zł i umorzenie 48 mln zł aktywów niefinansowych związanych z zamykanym projektem T-Mobile Usługi Bankowe.

Wskaźnik Koszty/Dochody⁴ wyniósł dla obu banków 43% (43% dla Banku Pekao i 44% dla Alior Banku), a więc o 2,4 p.p. więcej niż rok wcześniej, co było efektem niższych dochodów, w tym dochodów odsetkowych w związku z obniżkami stóp procentowych II kwartale 2020 roku.

Wynik z działalności operacyjnej segmentu bankowego (w mln zl)

Wynik na ubezpieczeniach z działalności w krajach bałtyckich w 2020 roku wyniósł 220 mln zł, co oznacza wzrost o 35 mln zł, tj. 18,9%, w porównaniu z 2019 roku (po wyeliminowaniu wpływu zmiany kursu euro wzrost wyniósłby 27 mln zł). 

Czynniki wpływające na poziom wyniku:

• wyższy o 43 mln zł (+2,7% r/r) poziom składki zarobionej netto przy jednoczesnym spadku składki przypisanej brutto. Składka przypisana brutto wyniosła 1 694 mln zł wobec 1 713 mln zł w roku poprzednim (-1,1% r/r). Składka zgromadzona w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych spadła o 28 mln zł (-1,7% r/r, a w walucie funkcjonalnej -5,5% r/r). Największe spadki odnotowano w ubezpieczeniach komunikacyjnych OC i AC (- 9,1% r/r w walucie funkcjonalnej), co było m. in. skutkiem wprowadzonego z powodu pandemii COVID-19 zakazu przemieszczania się. Efekt ten został dodatkowo spotęgowany obniżką stawek ubezpieczeniowych spowodowaną silną presją cenową w regionie, wyhamowała także sprzedaż nowych pojazdów. Wzrost odnotowano w ubezpieczeniach finansowych (+24,1% r/r w walucie funkcjonalnej) i zdrowotnych (+6,5% r/r w walucie funkcjonalnej). Składka w ubezpieczeniach na życie wzrosła o 9 mln zł (+12,5% r/r);
• spadek o 20 mln zł (-52,6% r/r), do 18 mln zł, dochodów z lokat. Przyczyną były przede wszystkim spadki na rynkach akcji;
• niższa o 24 mln zł (-2,4% r/r, a w walucie funkcjonalnej -6,1% r/r), do 965 mln zł, wartości odszkodowań i świadczeń netto. Ograniczenia spowodowane pandemią COVID-19 wpłynęły na zmniejszenie częstości szkód w ubezpieczeniach komunikacyjnych i na spadek częstości świadczeń wypłacanych z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych. Wskaźnik szkodowości w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych zmniejszył się w stosunku do poprzedniego roku o 2,5 p.p. i wyniósł 57,8%. W ubezpieczeniach na życie wartość świadczeń ukształtowała się na poziomie 61 mln zł i była o 10,3% niższa niż w 2019 roku (-12,5% r/r w walucie funkcjonalnej);
• wzrost kosztów akwizycji do 340 mln zł (+1,5% r/r). Przy czym w walucie funkcjonalnej koszty akwizycji odnotowały  spadek o 2,6% r/r. Współczynnik kosztów akwizycji liczony od składki zarobionej netto spadł o 0,2 p.p. i wyniósł 20,7%;
• Wzrost kosztów administracyjnych do 141 mln (+6% r/r). W walucie funkcjonalnej wzrosły one o 3,2% w wyniku działalności projektowej i dodatkowych wydatków związanych z dostosowaniem działalności do pracy w warunkach obostrzeń związanych z pandemią COVID-19.

Wynik na ubezpieczeniach segmentu kraje bałtyckie (w mln zł)

W sprawozdaniu skonsolidowanym kontrakty inwestycyjne są ujmowane zgodnie z wymogami MSSF 9.

Wyniki tego segmentu prezentowane są według Polskich Standardów Rachunkowości, co oznacza, że obejmują m.in.  składki przypisane brutto, wypłacone świadczenia oraz zmiany rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Kategorie te są eliminowane na poziomie skonsolidowanym.

Składki przypisane brutto pozyskane z kontraktów inwestycyjnych w 2020 roku spadły o 2 mln zł (-5,7% r/r) w porównaniu do 2019 roku i osiągnęły poziom 33 mln zł. Zmiany wynikały przede wszystkim ze spadku wpłat na IKZE po wycofaniu tego produktu z oferty.

Dochody z działalności lokacyjnej w segmencie kontraktów inwestycyjnych spadły o 3 mln zł (-18,8% r/r) w stosunku do poprzedniego roku głównie z powodu niższej stopy zwrotu z aktywów IKZE.

Koszt odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych wraz ze zmianą stanu innych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto spadł o 5 mln zł (-11,9% r/r), do 37 mln zł, przede wszystkim wskutek opisanej powyżej różnicy w wyniku z działalności lokacyjnej w produktach unit-linked i w efekcie niższych wpłat na rachunki.

W segmencie kontraktów inwestycyjnych nie jest obecnie prowadzona aktywna akwizycja umów.

Koszty administracyjne spadły do 3 mln zł (-25,0% r/r), co było konsekwencją malejącego portfela umów w tym segmencie.

Wynik operacyjny segmentu wzrósł do 6 mln zł (+20% r/r), co było efektem obniżenia kosztów w konsekwencji spadku wielkości biznesu w tym segmencie.

Wynik z działalności operacyjnej segmentu kontrakty inwestycyjne (w mln zł)

Dla ułatwienia analizy rentowności Grupy PZU wybrano wskaźniki, które w ocenie Zarządu najlepiej tę rentowność opisują.

Rentowność kapitałów własnych (ROE) i rentowność aktywów (ROA) wskazują, do jakiego stopnia Spółka jest w stanie wygenerować zysk przy wykorzystaniu swoich zasobów, czyli kapitału własnego lub aktywów. Są jednymi z najczęściej stosowanych wskaźników w analizie rentowności spółek i grup kapitałowych, bez względu na sektor, w którym działają.

Rentowność kapitałów własnych (ROE) to inaczej stopa zwrotu z kapitału własnego. Pozwala ocenić, w jakim stopniu spółka pomnaża środki powierzone jej przez właścicieli (inwestorów). Jest to stosunek wygenerowanego zysku do posiadanych kapitałów własnych, czyli zasobów finansowych, które pozostają do dyspozycji Grupy na czas nieokreślony i zostały wniesione do przedsiębiorstwa przez jego właścicieli. W przypadku Grupy PZU wartość zysku netto i kapitałów własnych istotnie się różnią w zależności od tego, czy są podawane z wyłączeniem czy też z uwzględnieniem zysków/kapitałów akcjonariuszy mniejszościowych. Dlatego zaprezentowano zarówno rentowność kapitałów (ROE) – przypadające właścicielom jednostki dominującej, jak i rentowność kapitałów (ROE) – skonsolidowane, bez wyłączenia zysków i kapitałów przypadających na akcjonariuszy niekontrolujących.

Rentowność aktywów (ROA) obrazuje ich zdolność do generowania zysków. Wskaźnik ten określa wielkość zysku netto przypadającą na jednostkę źródeł finansowania zaangażowanych w aktywach firmy.

Zwrot z kapitałów własnych przypadający właścicielom jednostki dominującej (PZU) za 2020 rok wyniósł 10,9%. Był jednocześnie o 10,3 p.p. niższy od uzyskanego w poprzednim roku, co wynikało z jednorazowych zdarzeń, tj. odpisu z tytułu utraty wartości wartości firmy powstałej w wyniku nabycia Alior Banku (746 mln zł) i Banku Pekao (555 mln zł) oraz odpisu aktywów powstałych w wyniku nabycia Alior Banku (tj. znaku towarowego i relacji z klientami) w kwocie 161 mln zł brutto (po uwzględnieniu wpływu odroczonego podatku dochodowego i udziału mniejszości wpływ na wynik netto przypisany dla akcjonariuszy jednostki dominującej wyniósł 42 mln zł). Niższa rentowność kapitałów własnych w 2020 roku była ponadto rezultatem zatrzymaniu w Spółce całego zysku za 2019 roku, a więc braku wypłaty dywidendy. Taki podział zysku był zgodny ze stanowiskiem, które Komisja Nadzoru Finansowego wyraziła 26 marca 2020 roku w piśmie do zakładów ubezpieczeń i reasekuracji.

Rentowność aktywów (ROA) Grupy PZU za 2020 rok wyniosła 0,7% i była o 0,8 p.p. niższa niż w 2019 roku. Przyczynił się do tego w szczególności spadek wyników na działalności bankowej, w tym:

• jednorazowy efekt odpisu z tytułu utraty wartości wartości firmy powstałej w wyniku nabycia Alior Banku i Banku Pekao;
• odpis aktywów powstałych w wyniku nabycia Alior Banku (tj. znaku towarowego i relacji z klientami), wyższe koszty ryzyka w związku z zawiązaniem dodatkowych rezerw kredytowych w efekcie pandemii COVID-19;
• zwiększenie w IV kwartale rezerw na ryzyko prawne związane z portfelem walutowych kredytów hipotecznych we frankach szwajcarskich w Banku Pekao.